Όταν ένα υλικό έρχεται σε άμεση επαφή με το φαγητό, πρέπει να είμαστε απολύτως σίγουροι, ότι είναι ασφαλές. Συνήθως αν πρόκειται για εμπορικά προϊόντα έχουν ελεγχθεί από τους αρμόδιους οργανισμούς. Ακόμα και αν δεν έχουν ελεγχθεί, καμία επώνυμη εταιρία δεν θα ρίσκαρε να χρησιμοποιήσει μη ασφαλές υλικό εν γνώση της. Όμως τι γίνεται όταν θέλουμε να κάνουμε κάποια κατασκευή, η οποία θα έρχεται σε επαφή με το φαγητό; Ποιες πρώτες ύλες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε; Ποια υλικά φινιρίσματος είναι ασφαλή για την υγεία;
Δυστυχώς η λίστα με τα υλικά είναι τεράστια, οπότε θα συμπεριλάβουμε στο άρθρο τα πιο γνωστά και σημαντικά. Αν έχετε απορία για κάποιο άλλο υλικό, το οποίο δεν αναφέρεται στο άρθρο, μην διστάσετε να ρωτήσετε στα σχόλια.
Ξύλο
Το ξύλο είναι ένα υλικό, το οποίο συνήθως θεωρείται ασφαλές για χρήση με το φαγητό. Και η αλήθεια είναι ότι τις περισσότερες φορές είναι, όχι όμως πάντα.
Καταρχάς υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες ξυλείας. Η φυσική, η οποία είναι μασίφ ξυλεία χωρίς καμία επεξεργασία (πχ κόλληση) και η τεχνητή.
Τεχνητή ξυλεία
Η τεχνητή ξυλεία περιλαμβάνει προϊόντα τα οποία είναι φτιαγμένα με κομμάτια από το ξύλο ή από υποπροϊόντα ξυλείας. Σχεδόν πάντα, έχει χρησιμοποιηθεί κάποια μορφή κόλλας (η οποία συνήθως δεν είναι ασφαλής για χρήση με τρόφιμα). Έτσι, ειδικά οι ινόπλακες θεωρούνται ακατάλληλες για επαφή με τρόφιμα, και μόνο τα κομμάτια με συγκολλημένη μασίφ ξυλεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν, και αυτά πάντα με επιφύλαξη, ότι η κόλλα που χρησιμοποιήθηκε ήταν ασφαλής.
- Κόντρα πλακέ θαλάσσης καλής ποιότητας : Σε γενικές γραμμές το κόντρα πλακέ δεν θεωρείται ασφαλές για χρήση με τρόφιμα. Όμως αν πρόκειται για κάποια επιφάνεια, που έρχεται απλώς σε επαφή με τρόφιμα (πχ τραπέζι), τότε αν είναι καλής ποιότητας κόντρα πλακέ και έχει σφραγιστεί, δεν υπάρχει πρόβλημα. Για βάσεις κοπής είναι ακατάλληλο.
- Συγκολλητή μασίφ ξυλεία : Αν η συγκολλητή ξυλεία έχει γίνει με αδιάβροχη κόλλα και έχει σφραγιστεί καλά, τότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί
- Μελαμίνη : Η μελαμίνη θεωρείται μία ασφαλής επιφάνεια για απλή επαφή με τρόφιμα. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι το φύλλο μελαμίνης έχει μία λεπτή επίστρωση μελαμίνης, πάνω σε μία πλάκα νοβοπάν. Οπότε, αν καταστραφεί η στρώση της μελαμίνης, θα υπάρχει πρόβλημα. Γενικά αποφεύγεται η χρήση της.
- HPL : Το HPL είναι μία σύνθετη πλάκα που θυμίζει μελαμίνη στην εμφάνιση, αλλά είναι πολύ πιο ανθεκτική. Είναι το υλικό, από το οποίο είναι φτιαγμένοι οι πάγκοι κουζίνας. Αν δεν καταστραφεί η επίστρωση, θεωρείται ασφαλές.
- MDF (που βλέπετε στην παραπάνω φωτογραφία) : Εντελώς ακατάλληλο για οποιαδήποτε κατασκευή έρχεται σε άμεση ή έμμεση επαφή με τρόφιμα.
- OSB : Εντελώς ακατάλληλο για οποιαδήποτε κατασκευή έρχεται σε άμεση ή έμμεση επαφή με τρόφιμα.
- νοβοπάν :Εντελώς ακατάλληλο για οποιαδήποτε κατασκευή έρχεται σε άμεση ή έμμεση επαφή με τρόφιμα.
Φυσική ξυλεία
Τώρα η φυσική ξυλεία, όπως προαναφέραμε, θεωρείται ασφαλής. Όμως δεν είναι πάντα. Υπάρχουν συγκεκριμένα είδη, τα οποία έχουν τοξικότητα ή μπορεί να προκαλέσουν έντονες αλλεργικές αντιδράσεις. Οι αλλεργικές αντιδράσεις δεν προέρχονται συνήθως από την απλή επαφή με το ξύλο, αλλά από την σκόνη, το ρετσίνι ή την βρώση τροφίμων, τα οποία ήρθαν σε άμεση επαφή με γυμνό ξύλο.
Σαν ένας γενικός κανόνας, τα ξύλα που πρέπει να αποφεύγονται είναι όσα έχουν αρκετό ρετσίνι (καθώς αυτό είναι που προκαλεί πρόβλημα τις περισσότερες φορές), όσα είναι πολύ αρωματικά, τα πολύ μαλακά και τα εξωτικά.
Η λίστα με τα είδη είναι πάρα πολύ μεγάλη, γιαυτό θα αναφέρουμε συνοπτικά τα πιο γνωστά. Αν θέλετε να μάθετε για κάποιο είδος ξυλείας, το οποίο δεν υπάρχει στην συγκεκριμένη λίστα, τότε μπορείτε να επισκεφθείτε την σελίδα wood-database.com, στην οποία υπάρχει μία αναλυτική λίστα με όλα τα είδη ξυλείας.
Η παρακάτω λίστα αφορά μόνο το ξυλώδες μέρος του δέντρου. Οι καρποί, το φύλλωμα ή ο φλοιός από τα παρακάτω δέντρα, μπορεί να έχει εντελώς διαφορετικές ιδιότητες.
- Ελιά : Δεν υπάρχουν αναφορές για ιδιαίτερους ερεθισμούς από την χρήση της ελιάς. Ένα από τα καλύτερα ξύλα για εξαρτήματα κουζίνας αλλά και δίσκους κοπής.
- Καρυδιά : Η Ελληνική καρυδιά θεωρείται ασφαλές ξύλο, αν και όσοι είναι αλλεργικοί στα καρύδια ίσως είναι αλλεργικοί και στο ξύλο της καρυδιάς. Εξωτικές καρυδιές (πχ Αυστραλιανή) μπορεί να είναι τοξικές.
- Δρυς : Αν δεν έχει ρετσίνι, είναι σχετικά ασφαλές ξύλο.
- Πυρηνόκαρπα : Η ξυλεία από τα περισσότερα πυρηνόκαρπα είναι ασφαλή για χρήση με τρόφιμα.
- Κιτροειδή : Τα περισσότερα δέντρα της οικογένειας των κιτροειδών θεωρούνται ασφαλή, αν δεν περιέχουν ρετσίνι.
- Ακακία : Είναι ένα ξύλο, το οποίο συνήθως προκαλεί ερεθισμό. Συγκεκριμένα είδη ακακίας (πχ η Αυστραλιανή) μπορεί να έχουν πολύ πιο δυσάρεστες επιπτώσεις.
- Πεύκο : Το ξύλο του πεύκου δεν είναι τοξικό. Όμως το ρετσίνι του μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις και επειδή είναι ένα ξύλο το οποίο περιέχει συνήθως αρκετό ρετσίνι, καλό είναι να αποφεύγεται.
- Ελάτη και κωνοφόρα : Το ξύλο τους δεν είναι τοξικό, αλλά το φύλλωμα και το ρετσίνι προκαλεί ερεθισμό και αλλεργικές αντιδράσεις. Καλό είναι να μην αποφεύγεται.
- Κέδρος : Ο κέδρος είναι ένα ξύλο, το οποίο έχει αρκετές ευεργετικές ιδιότητες. Όμως για αρκετούς λόγους δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε μαγειρικά σκεύη ή εξαρτήματα.
- Μαγκρόβια δέντρα : Τα περισσότερα τροπικά μαγκρόβια δέντρα είναι ακατάλληλα για άμεση επαφή με τρόφιμα, καθώς πολλά από αυτά περιέχουν δηλητηριώδες ρετσίνι.
- Πικροδάφνη : Είναι ένας θάμνος, του οποίου σχεδόν όλα τα μέρη είναι τοξικά.
- Rosewood : Ξύλο εισαγωγής που χρησιμοποιείται αρκετά σε διακοσμητικές κατασκευές. Είναι ερεθιστικό.
- Ίταμος : Ένα ενδημικό κωνοφόρο που είναι αρκετά τοξικό και ερεθιστικό (κυρίως η σκόνη κατά την επεξεργασία αλλά και το ρετσίνι). Δεν είναι εμπορικό ξύλο και δύσκολα θα το βρείτε προς πώληση.
- Μιμόζα : Είναι μία οικογένεια δέντρων που προέρχεται από την Ασία, αλλά έχει μεταφερθεί σε όλο τον κόσμο, σαν καλλωπιστικό δέντρο. Οι σπόροι του είναι ιδιαίτερα τοξικοί, ενώ υπάρχουν αναφορές ότι η σκόνη από την ξυλεία μιμόζας, προκαλεί ερεθισμό του αναπνευστικού. Δεν θα το βρείτε εμπορικά.
- Έβενος : Αρκετά δημοφιλές σκληρό ξύλο εισαγωγής. Η σκόνη του μπορεί να είναι ερεθιστική.
Μέταλλα κατάλληλα για φαγητό
Υπάρχουν αρκετά μέταλλα τα οποία είναι κατάλληλα για φαγητό.
Ανοξείδωτο ατσάλι
Όπως όλοι γνωρίζουμε, τα περισσότερα μαγειρικά σκεύη είναι φτιαγμένα από ανοξείδωτο ατσάλι. Ο κύριος λόγος είναι ότι είναι ότι το ανοξείδωτο ατσάλι είναι πολύ ανθεκτικό και έχει και αντισκωριακή προστασία, ενώ ταυτόχρονα θεωρείται ασφαλές υλικό για χρήση με φαγητό. Όμως ο όρος «ανοξείδωτο ατσάλι» είναι γενικός και περιλαμβάνει αρκετούς τύπους, κάποιους από τους οποίους δεν είναι κατάλληλοι για χρήση με φαγητό.
Οι τύποι ανοξείδωτου ατσαλιού που θεωρούνται ασφαλείς είναι :
- 304 : Ο πιο διαδεδομένος τύπος ανοξείδωτου ατσαλιού. Συχνά αναφέρεται και ως 18/8 ή 18/10. Πολύ ανθεκτικό και με μεγάλη αντισκωριακή προστασία.
- 316 : Το «καλύτερο» ανοξείδωτο ατσάλι για χρήση με φαγητό. Σε πολλές περιοχές είναι το μόνο που αναφέρεται ως «food safe». Χρησιμοποιείται και στα χειρουργικά εργαλεία.
- 420 : Ανοξείδωτο ατσάλι με μικρή περιεκτικότητα σε νίκελ, γιαυτό έχει και μικρότερη αντισκωριακή προστασία. Χρησιμοποιείται κυρίως για μπολ και όχι για μαγειρικά σκεύη. Σε αντίθεση με τα προηγούμενα, είναι μαγνητικό.
- 430 : Περίπου το ίδιο με το 420. Συχνά αναφέρεται και ως ατσάλι 18/0. Έχει μικρή αντισκωριακή προστασία και δεν έχει μεγάλες αντοχές στην θερμότητα, γιαυτό δεν χρησιμοποιείται για μαγειρικά σκεύη, αλλά κυρίως για μπολ, δοχεία, ποτήρια ή επιφάνειες.
Θα πρέπει να αναφερθεί, ότι υπάρχουν αρκετές έρευνες, που δείχνουν ότι το ανοξείδωτο ατσάλι δεν είναι τελικά τόσο ασφαλές όσο πιστεύουμε. Κάποιες από τις έρευνες δείχνουν ότι το μαγείρεμα με σκεύη από ανοξείδωτο ατσάλι, το οποίο περιέχει νικέλιο (18/10 ή 18/8), ίσως επιβαρύνει τον οργανισμό μας, καθώς απελευθερώνεται νικέλιο μέσα στο φαγητό. Το νικέλιο αν και θεωρείται σχετικά ασφαλές σε μικρές ποσότητες, έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις, αν η κατανάλωση είναι μεγαλύτερη από ότι πρέπει.
Για περισσότερα σχετικά με την ασφάλεια του ανοξείδωτου ατσαλιού, μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Αλουμίνιο
To αλουμίνιο για αρκετά χρόνια ήταν η πρώτη επιλογή για την κατασκευή μαγειρικών σκευών. Είναι πολύ πιο οικονομικό από το ανοξείδωτο ατσάλι, αρκετά ελαφρύ και έχει καλύτερη κατανομή της θερμότητας. Έτσι, πολλά μαγειρικά σκεύη και δοχεία φτιάχνονταν από αλουμίνιο. Όποιος έχει πάει στρατό, σίγουρα θυμάται το αλουμινένιο σετ (παγούρι, κούπα και καραβάνα φαγητού), τα οποία δίνονταν σε κάθε νεοσύλλεκτο.
Βέβαια, όπως ανακαλύφθηκε αργότερα, το αλουμίνιο αντιδρούσε με τα όξινα τρόφιμα. Έτσι, στην σημερινή εποχή τα μαγειρικά σκεύη τα οποία είναι φτιαγμένα από αλουμίνιο, έχουν πάντα μία προστατευτική επιφάνεια (πχ τεφλόν) ή είναι φτιαγμένα με ειδική τεχνική (πχ ανοδιωμένο αλουμίνιο).
Όπως και στο ανοξείδωτο ατσάλι, έτσι και στο αλουμίνιο, υπάρχουν αρκετοί τύποι αλουμινίου. Εδώ, δυστυχώς, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια επίσημη αναγνώριση από κάποιον διεθνή οργανισμό υγείας, για κάποιον από τους τύπους του αλουμινίου. Θεωρητικά όλα τα κράματα αλουμινίου, τα οποία δεν περιέχουν μόλυβδο ή κάποιο άλλο επικίνδυνο μέταλλο, θεωρούνται ασφαλή.
Τα κράματα του αλουμινίου που θεωρούνται πιο ασφαλή και χρησιμοποιούνται ευρέως από την βιομηχανία είναι τα εξής :
- 3003 : το πιο διαδεδομένο κράμα αλουμινίου. Περιέχει μαγγάνιο, γιαυτό είναι και πολύ πιο ανθεκτικό. Χρησιμοποιείται κυρίως για δοχεία.
- 3004 : Είναι παρόμοιο με το 3003, αλλά περιέχει μεγαλύτερο ποσοστό μαγγανίου, που το κάνει ακόμα ισχυρότερο. Είναι το αλουμίνιο από το οποίο είναι φτιαγμένα τα κουτάκια αναψυκτικών.
- 5052 : Το πιο ανθεκτικό κράμα αλουμινίου (50% πιο ανθεκτικό από το 3003). Χρησιμοποιείται κυρίως για τα μαγειρικά σκεύη.
Χαλκός και μπρούτζος
O χαλκός και ο μπρούτζος, μοιάζουν αρκετά με την περίπτωση του αλουμινίου. Έχουν φυσική αντισκωριακή προστασία, αντοχή στην θερμότητα και δουλεύονται πολύ εύκολα. Έτσι, για αρκετούς αιώνες ήταν το βασικό υλικό για την κατασκευή μαγειρικών σκευών, δοχείων και ποτηριών.
Όμως, όπως και το αλουμίνιο, δεν τα πάνε και τόσο καλά με τα όξινα τρόφιμα, τα οποία τα διαβρώνουν. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να σταματήσει σταδιακά η χρήση τους στα μαγειρικά σκεύη (σε συνδυασμό με την ραγδαία αύξηση της τιμής του χαλκού).
Χυτοσίδηρος (μαντέμι)
O χυτοσίδηρος είναι ένα αμφιλεγόμενο υλικό. Ο καθαρός χυτοσίδηρος θεωρείται σχετικά ασφαλές υλικό, όμως έχει πολύ μικρή προστασία έναντι της οξείδωσης. Γιαυτό γιαυτό χρησιμοποιείται μόνο για την κατασκευή τηγανιών ή μικρών μαγειρικών σκευών, στα οποία γίνεται συνεχώς επάλειψη με λάδι ή κάποια ειδική επίστρωση (πχ τεφλόν, κεραμική), για να προστατευθούν.
Βέβαια θα πρέπει να αναφερθεί ότι τα μαγειρικά σκεύη από γυμνό χυτοσίδηρο, έχουν αρχίσει να εγκαταλείπονται, και γιατί έχουν ανακαλυφθεί πολύ πιο φιλικά υλικά, αλλά και γιατί υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι η συνεχής χρήση τους για μαγείρεμα, μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση σιδήρου στον οργανισμό.
Γαλβανιζέ ατσάλι
Το γαλβανιζέ ατσάλι είναι ένα ατσάλι, στο οποίο έχει γίνει επικάλυψη με ψευδάργυρο, για να αποκτήσει αντισκωριακή προστασία. Το γαλβανιζέ είναι ένα υλικό που πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο για την μεταφορά αλκαλικών τροφίμων ή υγρών (πχ γάλα).
Έχει μικρή αντοχή στην θερμότητα και εκλύει τοξικό αέριο αν καεί ο ψευδάργυρος, γιαυτό είναι παντελώς ακατάλληλο για μαγείρεμα.
Όπως και το αλουμίνιο αλλά και ο χαλκός, αντιδρά με τα όξινα τρόφιμα και υγρά, δημιουργώντας χλωρίδιου ψευδαργύρου, το οποίο μπορεί να απορροφηθεί από τον οργανισμό μας, προκαλώντας μικροπροβλήματα.
Κεραμικά
Τα σκεύη τα οποία είναι φτιαγμένα από κεραμικό υλικό, θεωρούνται τα πιο ασφαλή για χρήση με φαγητό. Εφόσον έχουν κατασκευαστεί ακολουθώντας τις διεθνείς προδιαγραφές, είναι απολύτως ασφαλή.
Μόνο κεραμικά, τα οποία έχουν ειδική χρήση ή έχουν χρησιμοποιήσει ειδικά υαλώματα (τα οποία περιέχουν βαρέα μέταλλα ή άλλα μη ασφαλή υλικά), μπορεί να είναι ακατάλληλα.
Συνθετικά υλικά
Υπάρχουν αρκετά συνθετικά υλικά, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν με το φαγητό. Τα περισσότερα εξ’ αυτών είναι κάποιας μορφή πλαστικού, τα οποία συνήθως προτιμούνται για δοχεία αποθήκευσης ή μεταφοράς και για σωλήνες.
Πλαστικά κατάλληλα για τρόφιμα
Τα πλαστικά τα οποία θεωρούνται κατάλληλα για τρόφιμα θα έχουν πάντα ένα ειδικό σηματάκι πάνω στην ετικέτα ή σε κάποιο σημείο.
Αναλυτικά είναι τα εξής
- HDPE (πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας): Το HDPE είναι το πιο συνηθισμένο υλικό για κατασκευή δοχείων. Δεν είναι όλα τα HDPE κατάλληλα για τρόφιμα, γιαυτό καλό είναι να ελέγχετε, αν υπάρχει το ειδικό σηματάκι.
- LDPE (πολυαιθυλένιο μικρής πυκνότητας) : Τo LDPE είναι το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένες οι μαγειρικές μεμβράνες και τα μαλακά πλαστικά δοχεία. Θεωρείται ασφαλές.
- PP (πολυπρολυλένιο): Υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένοι οι πλαστικοί σωλήνες νερού.
- PETE (τερεφλαδικο πολυαιθυλένιο) : Υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο τα πλαστικά μπουκάλια νερού και αναψυκτικών. Θεωρείται ασφαλές μόνο για μία χρήση.
Πλαστικά τα οποία θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή και μόνο αν υπάρχει ειδική σήμανση
- PVC : Υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένοι οι πλαστικοί σωλήνες αποχέτευσης και πολλά συσκευασμένα δοχεία. Είναι ένα υλικό το οποίο θεωρείται ακατάλληλο για τρόφιμα και μεταφορά πόσιμου νερού, και μόνο αν υπάρχει ειδική σήμανση θα πρέπει να το χρησιμοποιείτε.
- PS (πολυστερίνη ή κοινώς φελιζόλ) : Αρκετά αμφιλεγόμενο υλικό. Για αρκετές δεκαετίες προσπαθεί να συνδεθεί με καρκινογεννέσεις και να σταματήσει η χρήση του στα τρόφιμα, αν και μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχθεί αυτό, οπότε θεωρείται ασφαλές. Χρησιμοποιείται κυρίως για την μεταφορά (από ταχυφαγεία) ή συσκευασία (πχ κρέατα σε σούπερ μάρκετ) τροφίμων αλλά και στο σερβίρισμα αναψυκτικών και καφέ. Δεν θα πρέπει να ζεσταίνεται ούτε να επαναχρησιμοποιείται.
- PTFE (τεφλόν) : Το τεφλόν είναι ένα συνθετικό υλικό, το οποίο χρησιμοποιείται ως επικάλυψη σε μαγειρικά σκεύη αλλά και σε πλαστικούς σωλήνες. Στα μαγειρικά σκεύη προσφέρει αντικολλητική δράση, προστασία έναντι της σκουριάς αλλά και προστασία έναντι των όξινων τροφίμων σε ευαίσθητα υλικά (πχ αλουμίνιο). Θεωρείται ασφαλές, εφόσον αυτό παραμένει αναλλοίωτο. Όμως το πιο μεγάλο πρόβλημα με το τεφλόν, το οποίο έχει οδηγήσει στην σταδιακή εγκατάλειψή του, είναι ότι καταστρέφεται με την χρήση και αποδεσμεύεται σταδιακά στο φαγητό. Έρευνες που έχουν γίνει, έχουν αποδείξει ότι ο μέσος Αμερικανός ενήλικας έχει στον οργανισμό του τεφλόν, σε πολλαπλάσιες από τις επιτρεπόμενες ποσότητες. Η παρουσία τεφλόν ( ή καλύτερα του PFOA, ενός χημικού που περιέχεται στο τεφλόν) στον οργανισμό μας έχει αρχίσει να συσχετίζεται με πιθανή καρκινογέννεση. Από το 2013 και μετά, οι περισσότεροι κατασκευαστές τεφλόν έχουν σταματήσει να χρησιμοποιούν το επικίνδυνο χημικό PFOA ( υπερφθοροοκτανοϊκό οξύ) για την παρασκευή τεφλόν μαγειρικής χρήσης . Οι πλαστικοί σωλήνες από τεφλόν, εφόσον χρησιμοποιούνται σωστά, θεωρούνται ασφαλείς.
Πετρώματα και δομικά υλικά
Τα περισσότερα πετρώματα, θεωρούνται σχετικά ασφαλή για άμεση ή έμμεση επαφή με τρόφιμα, εφόσον είναι απολύτως καθαρά και δεν εμπεριέχουν άλλα υλικά. Η μόνη επισήμανση και εδώ είναι η χρήση με τα πολύ όξινα τρόφιμα, τα οποία αντιδρούν με κάποια από αυτά τα πετρώματα. Επίσης, όσα από αυτά είναι πορώδεις, θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί κάποιο κατάλληλο σφραγιστικό, αλλιώς η χρήση τους μπορεί να γίνει μόνο για μία φορά.
Μερικά παραδείγματα είναι
- μάρμαρο : Επειδή είναι πορώδες, απαιτεί σφράγιση με κάποιο υλικό ασφαλές για χρήση με τρόφιμα
- γρανίτης : Επειδή είναι πορώδες, απαιτεί σφράγιση με κάποιο υλικό ασφαλές για χρήση με τρόφιμα
- χαλαζίας : Επειδή δεν είναι πορώδες υλικό, είναι το μόνο πέτρωμα, που έχει χαρακτηριστεί επίσημα «ασφαλές για χρήση σε τρόφιμα»
- οψιδίανος (obsidian) : Ένα πολύ όμορφο υλικό, το οποίο έχει αρχίσει και χρησιμοποιείται σε πάγκους κουζίνας. Είναι πορώδες (πολύ πιο λίγο από τα υπόλοιπα) γιαυτό χρειάζεται σφραγιστικό βερνίκι.
Εκτός από φυσικά πετρώματα, υπάρχουν και αρκετά κονιάματα ή δομικά υλικά, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή πάγκων κουζίνας.
- τσιμέντο : Το μπετό είναι πορώδες υλικό, οπότε απαιτεί σφράγιση με κάποιο σφραγιστικό κατάλληλο για χρήση με τρόφιμα. Αν σφραγιστεί κατάλληλα, είναι απόλυτα ασφαλές.
- πλακάκι : Τα πλακάκια συνήθως είναι κεραμικά. Επειδή δεν είναι πορώδες υλικό, θεωρείται σχετικά ασφαλές. Βέβαια ο αρμόστοκος δεν είναι, γιαυτό πρέπει να χρησιμοποιηθεί κατάλληλο σφραγιστικό
- τούβλα / πυρότουβλα : Τα τούβλα και τα πυρότουβλα είναι κατασκευασμένα από φυσικά, μη τοξικά υλικά. Όμως, επειδή πρόκειται για πορώδες υλικό, δεν μπορούν να έρθουν σε άμεση επαφή με τρόφιμα, τουλάχιστον χωρίς να γίνει η σφράγισή τους.
Υλικά προστασίας και φινιρίσματος
Τα υλικά προστασίας και φινιρίσματος επιφανειών είναι ένα δύσκολο θέμα. Υπάρχουν αρκετοί που χρησιμοποιούν πάνω σε επιφάνειες κατάλληλες για τρόφιμα, υλικά φινιρίσματος παντελώς ακατάλληλα. Έτσι μία επιφάνεια, η οποία χωρίς φινίρισμα θα ήταν ασφαλής, μετατρέπεται σε επικίνδυνη.
Βέβαια όλα σχεδόν τα εμπορικά βερνίκια ή προστατευτικά, αν στεγνώσουν πλήρως και βρίσκονται σε καλή κατάσταση, θεωρούνται ασφαλή για τα τρόφιμα. Για παράδειγμα ένα βερνικωμένο τραπέζι, στο οποίο θα ακουμπήσουμε λίγα μήλα, δεν ενέχει κανένα κίνδυνο. Όμως τα εμπορικά βερνίκια, θα πρέπει να αποφεύγονται για επιφάνειες, οι οποίες έχουν συνεχή καταπόνηση όπως πχ οι βάσεις κοπής. Ο λόγος είναι ευνόητος. Το μαχαίρι, θα αρχίσει να σπάει και να καταστρέφει το βερνίκι, το οποίο θα αρχίσει να περνάει στο φαγητό.
Ας δούμε αναλυτικά τα υλικά προστασίας, τα οποία θεωρούνται απολύτως ασφαλή για οποιαδήποτε χρήση.
Έλαια
Τα έλαια χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Στα φυτικής ή ζωικής προέλευσης και στα ορυκτά. Τα φυτικής ή ζωικής προέλευσης θεωρούνται ασφαλή, ενώ τα περισσότερα ορυκτά – εκτός και αν υπάρχει ειδική σήμανση- θεωρούνται ακατάλληλα.
Έλαια κατάλληλα για τρόφιμα
- Ακατέργαστο λινέλαιο : Το ακατέργαστο λινέλαιο είναι απολύτως ασφαλές. Το επεξεργασμένο (πχ βρασμένο) τις περισσότερες φορές περιέχει χημικά.
- Ακατέργαστο λάδι tung : Είναι ένα λάδι, το οποίο παράγεται από τον καρπό ενός δέντρου της Ασίας, που θυμίζει καρυδιά. Μαζί με το λινέλαιο είναι τα πιο δημοφιλή έλαια για φινίρισμα ξύλινων επιφανειών. Και αυτό, αν είναι ακατέργαστο, θεωρείται απολύτως ασφαλές.
- Έλαιο καρυδιάς : Ένα ακόμα δημοφιλές έλαιο που χρησιμοποιούν οι επιπλοποιοί. Γενικότερα θεωρείται ασφαλές, με την μόνη επισήμανση ότι όσοι έχουν αλλεργία στα καρύδια, έχουν συνήθως και στο έλαιο τους. Οπότε θα πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή.
- Ορυκτέλαιο ξύλου (minelal oil) : To ορυκτέλαιο ξύλου είναι ένα υλικό το οποίο προέρχεται από το πετρέλαιο, και θεωρείται ασφαλές για χρήση σε επιφάνειες, που έρχονται σε άμεση επαφή με τρόφιμα. Είναι άοσμο και διάφανο. Επειδή δεν είναι όλα τα ορυκτέλαια το ίδιο, καλό θα είναι να υπάρχει ειδική επισήμανση στην ετικέτα.
- Βρώσιμα φυτικά έλαια : Όλα τα βρώσιμα φυτικά έλαια είναι απολύτως ασφαλή όταν είναι φρέσκα. Όμως το φαινόμενο της τάγγισης, τα κάνει ακατάλληλα για επαγγελματική χρήση.
Κεριά
Τα περισσότερα κεριά είναι ασφαλή για χρήση με τρόφιμα. Αναλυτικά τα κεριά που θεωρούνται επίσημα ασφαλή είναι
- Κερί μέλισσας : Ίσως το πιο ασφαλές κερί προστασίας.
- Κερί παραφίνης : Το κερί παραφίνης, που είναι κατάλληλο για τρόφιμα, είναι απολύτως ασφαλές. Παλαιότερα χρησιμοποιόταν στην κονσερβοποίηση. Προσοχή, αυτό που χρησιμοποιείται για την κατασκευή κεριών, συνήθως δεν είναι!
- Κερί καρναούμπα : Προέρχεται από ένα είδος φοίνικα, ο οποίος φυτρώνει στην Βραζιλία. Θεωρείται απολύτως ασφαλές.
- Κερί φρούτων : Στην αγορά ίσως συναντήσετε διάφορα κεριά, τα οποία προέρχονται από φρούτα ή γενικότερα καρπούς δέντρων. Εφόσον δεν έχουν χημικά πρόσθετα, θεωρούνται ασφαλή.
Λάκα ή γομάλακα
Η λάκα είναι ένα είδος βερνικιού, το οποίο παράγεται από ένα ειδικό έντομο (lac bug), ενδημικό στην Ινδία. Σε γενικές γραμμές – και εφόσον δεν έχει ειδικά πρόσθετα- θεωρείται αρκετά ασφαλές, για χρήση σε ξύλινες επιφάνειες, οι οποίες έρχονται σε άμεση επαφή με το φαγητό.
Υλικά σύνδεσης
Τα υλικά σύνδεσης είναι ένα ακόμα κομμάτι που αρκετοί δεν δίνουν την δέουσα σημασία. Τα περισσότερα υλικά κατασκευής των συνδέσμων, έχουν αναφερθεί στις παραπάνω κατηγορίες (πχ μεταλλικές βίδες). Οπότε εδώ θα γίνει αναφορά σε όσα έχουν μείνει.
Ξυλόκολλα
Η ξυλόκολλα είναι σίγουρα το υλικό σύνδεσης, για το οποίο γίνεται η μεγαλύτερη συζήτηση. Αν και υπάρχει ξυλόκολλα, η οποία είναι «food grade» χρησιμοποιείται σπάνια και έτσι δύσκολα θα την βρείτε στα καταστήματα. Οι λόγοι είναι αρκετοί, αλλά σίγουρα οι δύο πιο σημαντικοί είναι το μεγαλύτερο κόστος και η μικρότερη συγκολλητική δύναμη.
Σε γενικές γραμμές, οποιαδήποτε αδιάβροχη ξυλόκολλα έχει στεγνώσει πλήρως, είναι ασφαλής ( με την μόνη προϋπόθεση, να μην περάσει σταδιακά μέσα στα τρόφιμα).
Σχοινιά και σπάγκοι
Αρκετές φορές θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε ένα σκοινί ή ένα σπάγκο για να δέσουμε ένα τρόφιμο, Είναι όλα ασφαλή όμως; Ας τα δούμε ένα ένα
- Γιούτινος σπάγκος : Ο γιούτινος σπάγκος θεωρείται απολύτως ασφαλής
- Φυσικό σκοινί (τριχιά) : Η τριχιά θεωρείται απολύτως ασφαλής.
- Καναβένιος σπάγκος/ κλωστή : Εφόσον δεν έχει βαφεί, θεωρείται ασφαλής
- Βαμβακερή κλωστή / σπάγκος : Αν είναι από 100% βαμβάκι και δεν έχει βαφεί, θεωρείται ασφαλής.
- Νάιλον σκοινί/σπάγκος/κλωστή : Λιώνει εύκολα. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται.
- Σκοινί πολυπροπυλενίου : Το πιο διαδεδομένο συνθετικό σκοινί. Παρότι η απλή επαφή δεν εμπεριέχει κινδύνους, θα πρέπει να αποφεύγεται.
- Σκοινί πολυαιθυλενίου και πολυεστέρα : Περίπου το ίδιο με το παραπάνω. Για αρκετούς λόγους είναι καλό να αποφεύγεται.
Καλησπέρα σας .
Σας ευχαριστούμε για τις χρήσιμες πληροφορίες όπου μας δίνετε .
Ως νέος και αυτοδίδακτος στην δημιουργία ξύλων κοπής αναζητώ χρήσιμες πληροφορίες και φυσικά ως προς την ασφάλεια υγείας του ανθρώπου .
Θα ήθελα να ρωτήσω αν γνωρίζεται για αγορά mineral oil κάποιο site εντός Ελλάδας ή άλλης ευρωπαϊκής χώρας .
Σε αναζήτησή στο eBay η Amazon μου βγάζει αρκετά αλλά τα περισσότερα και πιο γνωστά ,από χώρα προσελεύσεως την Αμερική . Οι δασμοί όμως για να έρθουν στην Ελλάδα είναι τριπλάσιοι από την αρχική τους τιμή .
Αυτό που μπορώ να βρω εύκολα στην χώρα μας είναι το λάδι καρύδας . Κάνει την ίδια δουλειά με ορυκτέλαιο ; Με την πάροδο του χρόνου έχω διαβάσει κ σε αλλά site μπορεί να δημιουργήσει οξύτητα και διάφορες οσμές . Ισχύει κάτι τέτοιο ;
Κάθε πληροφορία σας θα ήταν χρήσιμη .
Σας ευχαριστώ
Δυστυχώς στην Ελλάδα είναι πολύ δύσκολο να βρεις ειδικά λάδια για φινίρισμα ξύλου και για άλλες χρήσεις. Το λάδι καρύδας έγινε λίγο δημοφιλές με την ερασιτεχνική σαπουνοποιϊα, αλλιώς και αυτό δεν θα το βρίσκατε με τίποτα. Όμως υπάρχουν μερικά λάδια που μπορείτε να βρείτε στην Ελλάδα. Το αγνό λινέλαιο είναι ένα από αυτά (προσοχή ψυχρής έκθλιψης και όχι επεξεργασμένο), αν και όπως και το λάδι καρύδας μπορεί με τον καιρό να αποκτήσει μυρωδιά. Αυτό που μπορείτε να βρείτε στο Ελληνικό εμπόριο (πάλι όχι και τόσο εύκολα αλλά υπάρχει) είναι το έλαιο tung. Είναι ένα φυτικό λάδι που προέρχεται από το δέντρο tung που ευδοκιμεί στην Ασία και είναι ιδανικό για φινίρισμα ξύλου και είναι και food safe.
Ειδάλλως, αν θέλετε λίγο μεγαλύτερη ποικιλία η μόνη εφικτή λύση είναι το γερμανικό Amazon. Εχει σχετικά καλή ποικιλία και δεν έχει τελωνείο και έξτρα φόρους. Μόνο ότι πληρώσετε μεταφορικά.
Συγγνώμη αλλά έχετε μερικά όπως το αλουμίνιο και τα πλαστικά τα οποία είναι παντελώς ακατάλληλα για τρόφιμα και μάλιστα άκρως δηλητηριώδη. Σας προτείνω να το ερευνήσετε περισσότερο. Δεν υπάρχει ασφαλές αλουμίνιο και πλαστικό για τρόφιμα κάτι το οποίο έχει επιβεβαιωθεί από χιλιάδες επιστήμονες παρά το γεγονός πως είναι εγκεκριμένα. Επίσης τα παντελώς ακατάλληλα είναι όλα όσα έχουν επίστρωση αντικολλητική όπως τεφλόν. Έχουν γίνει εκατοντάδες αγώνες και μηνύσεις για αυτά αλλά η βλαβερότητά τους παραμένει και καλύπτεται από δήθεν εγκεκριμένα.
Για να μην υπάρχει κάποια παρεξήγηση, η σελίδα δεν είναι επιστημονική αλλά ασχολείται κυρίως με κατασκευές και παρεμφερή θέματα. Το άρθρο αναφέρεται κυρίως σε υλικά που μπορεί να έρθουν σε επαφή με φαγητό και όχι σε υλικά κατάλληλα για μαγειρικά σκεύη. Βασικός λόγος της δημιουργίας του άρθρου ήταν ότι υπάρχουν αρκετοί επαγγελματίες που -κυρίως λόγω άγνοιας- χρησιμοποιούν υλικά που είναι παντελώς ακατάλληλα για την υγεία των καταναλωτών. Και δεν μιλάω για μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας (πχ καρκινογεννέσεις) αλλά για πολύ πιο άμεσα. Μερικά απλά παραδείγματα είναι πάγκος κοπής από OSB, γαλβανιζέ πάγκος κουζίνας, κόψιμο κρεάτων με σπαθοσέγα και πριονοκορδέλα μετάλλου….
Όσον αναφορά το αλουμίνιο, από την έρευνα που έγινε οι περισσότερες επιφυλάξεις που υπάρχουν έχουν να κάνουν όταν αυτό χρησιμοποιείται για μαγείρεμα (πχ όταν κάποιος χρησιμοποιεί αλουμίνιο στο μπάρμπεκιου ή έχει ακόμα κάποια παλιά κατσαρόλα αλουμινίου). Για απλή επαφή το αλουμινόχαρτο θεωρείται -τουλάχιστον μέχρι αυτή τη στιγμή- σχετικά ασφαλές. Ίσως στο μέλλον αποδειχθεί ότι δεν είναι (όπως και πολλά ακόμα υλικά που κάποτε θεωρούσαμε ότι είναι ασφαλή και με την πάροδο των χρόνων αποδείχθηκε ότι δεν είναι). Πάντως ειδικά για το αλουμίνιο θα προστεθούν περισσότερα εξωτερικά links που αναφέρουν την επικινδυνότητα που μπορεί να έχει (συγκεκριμένα στο ψήσιμο/μαγείρεμα).
Το ίδιο ισχύει και για τα πλαστικά που επίσημα θεωρούνται ασφαλή για χρήση με τρόφιμα (πχ HDPE,PP…). Σχεδόν όλα τα τρόφιμα που αγοράζουμε έρχονται μέσα σε πλαστικές συσκευασίες που είναι εγκεκριμένες για χρήση με τρόφιμα. Και ακόμα και όσα δεν έρχονται σε πλαστικές συσκευασίες, κάποια στιγμή κατά την διάρκεια της παραγωγής ή της επεξεργασίας πέρασαν από πλαστικές συσκευασίες.
Για το τεφλόν δεν διαφωνώ και σίγουρα οι φωνές εναντίον του είναι αρκετές. Υπάρχει αναφορά με εξωτερικό σύνδεσμο στο άρθρο για ότι θεωρείται υπεύθυνο για καρκινογεννέσεις.
Πάντως κατανοώ τις αντιρρήσεις σας και τους προβληματισμούς σας και όλα αυτά που λέτε έχουν βάση, αλλά νομίζω ότι αυτή τη στιγμή τα περισσότερα εγκεκριμένα food grade υλικά είναι το “μη χείρον βέλτιστον”. Δεν νομίζω ότι υπάρχουν και πάρα πολλές εναλλακτικές, ειδικά για το πλαστικό.
Πάντως είστε ελεύθερος να προσθέσετε link με επιστημονικά άρθρα που να αντικρούουν την ασφάλεια από εγκεκριμένα υλικά.
Συγχαρητήρια για την εκτενή αναφορά και περιγραφή των υλικών για τα τρόφιμα – Σας ευχαριστούμε
Καλησπέρα. Είναι εποξειδική ρητίνη δύο συστατικών ασφαλής για επαφή με τρόφιμα;
Αν δεν αναφέρεται ξεκάθαρα στην συσκευασία, τότε δεν είναι! Υπάρχουν εποξικές ρητίνες με επίσημη έγκριση για άμεση επαφή με φαγητό και άλλες που αναφέρουν ότι είναι τοξικές. Προφανώς αυτές με την επίσημη έγκριση είναι και πολύ πιο ακριβές. Για παράδειγμα αυτές της ArtResin έχουν επίσημη έγκριση.
Τώρα μία καλή ένδειξη ότι δεν είναι ασφαλής για επαφή με φαγητό είναι αν αναφέρεται ότι χρειάζεται μάσκα κατά την ανάμειξη ή αν έχει σήμα τοξικότητας στην ετικέτα. Αν θέλετε να είστε σίγουρος τότε πρέπει να διαβάσετε τα συστατικά και να δείτε ότι δεν βρίσκονται σε αυτή τη λίστα.
Γενικότερα πάντως, η συντριπτική πλειοψηφία των δημιουργών, ακόμα και για κατασκευές που έρχονται σε άμεση επαφή με το φαγητό, χρησιμοποιεί απλές κόλλες και απλές εποξικές. Η λογική είναι ότι αν σκληρύνει πλήρως, δεν αλληλεπιδρά και τόσο με το φαγητό. Σίγουρα για προσωπική χρήση ο καθένας μπορεί να κάνει ότι θέλει, όσο λάθος και αν είναι αυτό, αλλά αν πρόκειται για εμπορική χρήση καλό θα ήταν να προτιμήσετε εγκεκριμένες εποξικές.