«Ο ιπποτισμός είναι ένα λουλούδι όχι λιγότερο αυτοφυές στο χώμα της Ιαπωνίας απ´ ότι το εθνικό της έμβλημα, η ανθισμένη κερασιά. Ούτε είναι αυτός ένα αποξηραμένο δείγμα κάποιας αρετής παμπάλαιης….». Αυτά τα λόγια, με τα οποία ξεκινά το βιβλίο του «Μπουσίντο, ο Κώδικας των Σαμουράι», ο Ινάζο Νιτόμπε, περιγράφουν ανάγλυφα την απόφαση του πρωθυπουργού της Ιαπωνίας Σίνζο Άμπε, να παραιτηθεί εξαιτίας της επιδείνωσης της υγείας του, ζητώντας μάλιστα συγγνώμη από τα βάθη της καρδιάς του από τους πολίτες επειδή δεν στάθηκε ικανός να εκπληρώσει τα καθήκοντά του.
Ο παραιτηθείς Ιάπωνας πρωθυπουργός πάσχει από ελκώδη κολίτιδα, μια χρόνια φλεγμονώδη νόσο του εντέρου που επηρεάζει έντονα την καθημερινή λειτουργικότητα, με συμπτώματα όπως κόπωση, καταβολή, ανορεξία, πυρετό, έντονα άλγη, και -συχνά βλεννοαιματηρές- διάρροιες, ενώ συχνά είναι και τα συμπτώματα και από την ψυχική σφαίρα, με τις αγχώδεις και τις καταθλιπτικές εκδηλώσεις να συνδέονται αμφίδρομα τόσο με τις κλινικές εκδηλώσεις όσο και με την αιτιοπαθογένεια της νόσου, καθώς το stress και οι ψυχολογικές επιβαρύνσεις συγκαταλέγονται στους παράγοντες που σχετίζονται άμεσα, αν όχι με την έναρξη, σίγουρα με τις οξείες υποτροπές μιας ήδη εγκατεστημένης νόσου. Στο πλαίσιο αυτό, ο Ιάπωνας ηγέτης ο οποίος είχε οδηγηθεί πάλι σε παραίτηση το 2007, για τους ίδιους λόγους υγείας δήλωσε: «Ήθελα να πολεμήσω την ασθένειά μου και να θεραπευτώ. Δεν ήμουν σε τέλεια κατάσταση από πλευράς υγείας και πρέπει να παίρνω πολιτικές αποφάσεις, πολύ σημαντικές. Δεν μπορώ να κάνω ούτε ένα λάθος στις αποφάσεις μου και οφείλω να είμαι αντάξιος της εμπιστοσύνης του λαού και για αυτό αποφάσισα να παραιτηθώ».
Αυτό όμως το πνεύμα ιπποτικής υπευθυνότητας, αυτόφωτου πολιτικού μεγαλείου και ευγενούς αντίληψης της υψηλής αποστολής που συνεπάγεται η άσκηση της ηγεσίας στα υψηλά επίπεδα, φαίνεται να απουσιάζει από την κοινωνική και πολιτική -συχνά δε και από την επιστημονική- πλειονότητα του δυτικού κόσμου, όπου κάθε κουβέντα για την αναγκαιότητα εκτίμησης της ψυχοσωματικής υγείας και της φυσικής και διανοητικής επάρκειας των πολιτικών ηγετών, ξεσηκώνει αμέσως θύελλα αντιδράσεων, είτε πρόκειται για την επισήμανση χαρακτηριστικών ναρκισσιστικής διαταραχής στον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, από τον πρώην Κοσμήτορα του Χάρβαρντ, Τζέφρι Φλάιερ, είτε πρόκειται για την απόδοση του «Συνδρόμου της Ύβρεως», στον Τζορτζ Μπους τον νεότερο και στον Τόνι Μπλερ, από τον Λόρδο Όουεν. Ο τελευταίος, πρώην Υπουργός Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, Ψυχίατρος κατά σπουδές, αναφέρει στο βιβλίο του «Ασθενείς Ηγέτες στην Εξουσία»: «Πρέπει να γίνει συνείδηση στους πολιτικούς ηγέτες που επιθυμούν να ανέλθουν σε ανώτερα αξιώματα ότι οφείλουν να λένε την αλήθεια για την υγεία τους. Το να κατεβαίνουν σε προεκλογικό αγώνα γνωρίζοντας ότι η κατάστασή τους ενδέχεται να επηρεάσει την κρίση τους, δηλώνει ότι δεν διαθέτουν την ειλικρίνεια που κάθε έθνος δικαιούται να αξιώνει από τους ηγέτες του. Αν οι ψηφοφόροι γνωρίζουν την αλήθεια από ανεξάρτητη πηγή, είναι στο χέρι τους να αποφασίσουν κατά πόσον οι παθήσεις του εκάστοτε υποψηφίου είναι απαγορευτικές για την ανάληψη εξουσίας. Καμία πάθηση δεν πρέπει να θεωρείται αυτομάτως κατακριτέα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η ασθένεια αλλάζει τον χαρακτήρα του ανθρώπου, αλλά μερικές φορές η αλλαγή αυτή γίνεται προς το καλύτερο. Ο Φράνκλιν Ρούζβελτ έγινε αυτός που έγινε χάρη στην πολυομυελίτιδα. Η περίπτωση του Κένεντυ που έπασχε από τη νόσο του Άντισον, δείχνει ότι καμία πάθηση δεν είναι απαγορευτική για τα ανώτερα αξιώματα». Στο ίδιο βιβλίο του ο Ντέιβιντ Όουεν αποδίδει, εν πολλοίς, τους λανθασμένους χειρισμούς του Άντονυ Ήντεν στην κρίση του Σουέζ, στις επιπλοκές μιας επέμβασης χολοκυστεκτομής στην οποία είχε υποβληθεί. Στην προεκλογική αναμέτρηση του 1988 είχαν επιστρατευθεί από το επιτελείο του Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου φήμες για την ψυχική υγεία του ελληνοαμερικανού αντιπάλου του Μάικλ Δουκάκη. Όταν ο απερχόμενος πρόεδρος Ρόναλντ Ρήγκαν είχε ερωτηθεί σχετικώς είχε συνταχθεί -επιτιμητικώς- με τις φήμες αυτές, απαντώντας πως «δεν πρόκειται να πειράξω έναν ανάπηρο». Λίγα χρόνια μετά, ο Ρεπουμπλικάνος πρώην Πρόεδρος ενημέρωνε με ιδιόγραφη, δημόσια επιστολή του τους συμπατριώτες του Αμερικανούς πως ανήκει -πλέον- και αυτός στο ένα εκατομμύριο των Αμερικανών που πάσχουν από τη νόσο του Αλτσχάιμερ.
Στο βιβλίο «Η Τοξίκωση της Εξουσίας», γράφουμε, μαζί με τον Λόρδο Όουεν και τον Καθηγητή μου στο Πανεπιστήμιο του Ταφτς, Νασίρ Γκέμι: «…ο Θεόδωρος Ρούσβελτ και ο Λίντον Τζόνσον θα μπορούσαν να έχουν διαγνωσθεί ως πάσχοντες από Διπολική Διαταραχή….αμφότεροι έχουν εκ των υστέρων κριθεί ιστορικώς ως έχοντες χειριστεί λανθασμένα μείζονες πολιτικές κρίσεις (τις Φιλιππίνες ο Ρούσβελτ και το Βιετνάμ ο Τζόνσον)». Η ξεχωριστά υπεύθυνη στάση του Ιάπωνα Πρωθυπουργού, η οποία παραπέμπει σε έναν σύγχρονο σαμουράι της σωματικής και ψυχοδιανοητικής συγκρότησης και της μάχης απέναντι στην κάθε χρόνια νόσο, με όπλο Το θάρρος και την αλήθεια, θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα για πολιτικούς, κοινωνίες, θεσμικούς μηχανισμούς ελέγχου και πολίτες, σύμφωνα και με το συμπέρασμα του Λόρδου Όουεν: «Η τακτική ανεξάρτητη ιατρική αξιολόγηση δεν εγγυάται ότι οι διαγνωστικές ενδείξεις θα γίνονται πάντοτε αντιληπτές, αλλά είναι η καλύτερη δικλείδα ασφαλείας που διαθέτουμε, μαζί με την ειλικρινή στάση των ασθενών αρχηγών κρατών».
*ΜD, MSc, PhD Ψυχίατρος, Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών, Πρόεδρος ΚΕΘΕΑ