Του Yezid Sayigh

Στις 25 Οκτωβρίου, ο διοικητής των Σουδανικών Ενόπλων Δυνάμεων (SAF), αντιστράτηγος Abdel Fattah al-Burhan, ανακοίνωσε ότι διαλύει τη μεταβατική κυβέρνηση και κήρυξε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης το Σουδάν. Ο πρωθυπουργός Abdullah Hamdok και άλλοι κυβερνητικοί ηγέτες συνελήφθησαν και δεκάδες χιλιάδες άοπλοι πολίτες βγήκαν στους δρόμους του Χαρτούμ και άλλων πόλεων για να διαμαρτυρηθούν για την στρατιωτική διακυβέρνηση, αντιμετωπίζοντας πυρά από τις δυνάμεις ασφαλείας.

Οι ΗΠΑ, οι οποίες είχαν προειδοποιήσει τον στρατό να μην κάνει μια τέτοια κίνηση λίγες μόνο ώρες πριν εκδηλωθεί, ένωσαν τις φωνές τους με την ΕΕ, τα Ηνωμένα Έθνη και άλλους διεθνείς οργανισμούς, όπως την Αφρικανική ¨Ένωση και τον Σύνδεσμο Αραβικών Κρατών, απαιτώντας την πλήρη αποκατάσταση της κυβέρνησης του Hamdok. Διαφορετικά, όπως προειδοποίησε ο εκπρόσωπος του Αμερικανικού Στέητ Ντιπάρτμεντ, "θα αξιολογηθεί όλη μας η σχέση με το Σουδάν”.

Γιατί είναι σημαντικό

Το Σουδάν βρισκόταν σε μια επισφαλή πορεία προς τη δημοκρατική μετάβαση, η οποία μπορεί τώρα να εκτροχιαστεί εντελώς. Αυτό έχει τεράστια σημασία για μια χώρα που έχει κυβερνηθεί μόλις μια δεκαετία από εκλεγμένους πολίτες, από το 1956 και μετά που κέρδισε την ανεξαρτησία της και στην οποία η πολιτική ήταν στρατιωτική. Υπήρξαν εκείνοι που αμφισβήτησαν την εγκατάλειψη του Bashir από τον στρα΄το το 2019, θεωρώντας ότι ήταν μόνο τακτική και αμφέβαλαν ότι θα εγκατέλειπε πραγματικά την εξουσία.

Εξίσου σημαντικό ήταν το εάν οι SAF θα ακολουθούσαν την πορεία των ομολόγων τους στην Αίγυπτο, που πέρασε από την πτώση του προέδρου Μουμπάρακ το 2011, στην κατάληψη της εξουσίας το 2013. Για αυτό οι Σουδανοί διαδηλωτές ζητούσαν μια πλήρη δημοκρατική μετάβαση το 2019 με το σύνθημα "Imma al-nasr aw Masr” (Νίκη ή Αίγυπτος).

Η λαϊκή δυσαρέσκεια με τις επιδόσεις της κυβέρνησης είναι γνήσια και κατανοητή, αλλά ξεκάθαρα έχει γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από υπολείμματα της κυβέρνησης Bashir. Οι υποστηρικτές της κυβέρνησης επιπλέον, βλέπουν το χέρι του στρατού και των συμμαχικών υπηρεσιών ασφαλείας πίσω από την διάλυση της συμφωνίας στο Ανατολικό Σουδάν. Φυλετικά στοιχεία εκεί προσφάτων απέκλεισαν δρόμους προς το κύριο λιμάνι της χώρας, επιδεινώνοντας τις ελλείψεις σε βασικές προμήθειες και οδηγώντας την πολιτική κρίση σε σημείο που να μοιάζει με την περίοδο πριν από το αιγυπτιακό πραξικόπημα το 2013. Επίσης υποπτεύονται τον Burhan για συμπαιγνία με τον Mohammed Hamdan "Hemeti” Dagalo, τον πρόεδρο του Κρατικού Συμβουλίου και διοικητή του βασικού στρατιωτικού αντιπάλου των SAF, των  Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF). Και οι δύο έχουν αποδώσει την κρίση στη διχόνοια μεταξύ των πολιτικών παρατάξεων.

Η αναλογία με την Αίγυπτο είναι χρήσιμη ως ένα σημείο, αλλά μια στρατιωτική κυβέρνηση στο Σουδάν θα αντιμετώπιζε τρεις πολύ διαφορετικές προκλήσεις. Η πρώτη είναι να διατηρηθεί μια εξαιρετικά εύθραυστη ειρήνη με πολλά ένοπλα απελευθερωτικά κινήματα σε τμήματα της περιοχής του Νταρφούρ και του Νότιου Κορδοφάν και του Μπλε Νείλου. Την ίδια στιγμή, θα πρέπει να διατηρήσει σε ασφαλές επίπεδο άλλες πιθανές αποσχιστικές απειλές, συμπεριλαμβανομένου του Ανατολικού Σουδάν, όπου υπάρχουν αιτήματα για πλήρη αυτονομία από τη στιγμή που το Σουδάν έγινε ανεξάρτητο και που η άφιξη μεγάλων αριθμών προσφύγων από άλλα μέρη της χώρας την τελευταία δεκαετία, έχει επιδεινώσει τις εντάσεις. Ο Burhan σίγουρα θα κάνει οτιδήποτε μπορεί για να διατηρήσει την ειρήνη με τα ένοπλα κινήματα και για αυτό χρειάζεται τη συμμαχία με τον Hemeti για να τους κρατήσει όλους σε στάση αναμονής.

Η δεύτερη βασική πρόκληση του Burhan είναι η απουσία ενός ενιαίου στρατού και ενός κρατικού μονοπωλίου στα μέσα με τα οποία ασκείται η βία. Αυτό πιθανώς να καθιστά τον Burhan πιο εξαρτημένο από τον ανταγωνιστή του, από ό,τι θα ήθελε. Αν και η συμμαχία τους είναι τακτική για την ώρα και θα είναι δύσκολο να τη διατηρήσει, είναι κρίσιμη εάν μια στρατιωτική κυβέρνηση πρόκειται να επιβιώσει για πολύ καιρό. Οι προοπτικές δεν είναι ενθαρρυντικές. Οι δύο άνδρες δυσκολεύονται να αποκτήσουν τον έλεγχο διάφορων παραστρατιωτικών δυνάμεων και υπηρεσιών πληροφοριών από το 2019, και έχουν διαφορετικές, αν όχι αντικρουόμενες, συμμαχίες στα μέρη που πλήττονται από τη σύγκρουση.

Η τρίτη πρόκληση είναι να αποκατασταθεί η οικονομία που παραμένει κατεστραμμένη από δεκαετίες κυρώσεων, κερδοσκοπιών και ληστείας από αρκετές ένοπλες ομάδες -τον στρατό, την RSF και ένοπλους αντάρτες. Άλλωστε, αυτό είναι που προκάλεσε τη λαϊκή διάθεση για στρατιωτική διακυβέρνηση. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία, οι οποίες ανέκαθεν αισθανόταν άβολα με τη δημοκρατική μετάβαση, μπορεί να δώσουν κάποιες ενέσεις ρευστότητας άμεσα και να υποσχεθούν επενδύσεις και στήριξη για έργα υποδομής μεσοπρόθεσμα. Αυτό μπορεί να βγάλει τον στρατό από τη δύσκολη θέση του να μεταφέρει τις μη στρατιωτικές του δραστηριότητες σε κυβερνητικό έλεγχο, όπως υποσχέθηκε τον Μάρτιο του 2032. Μπορεί επίσης να ενθαρρύνει νέες τάσεις αρπαγής από την SAF και την RSF, οι οποίες εμπλέκονται σε μεγάλο βαθμό στο εμπόριο χρυσού και σε δραστηριότητες στη μαύρη αγορά, αλλά αφήνουν άλυτα θεμελιώδη οικονομικά προβλήματα.

Ποιες είναι οι συνέπειες για το μέλλον;

Αντιμέτωπος με την απειλή νέων αμερικανικών και δυτικών κυρώσεων, ο Burhan μπορεί να υποχωρήσει. Ή μπορεί εναλλακτικά, να αναζητήσει συμμάχους μεταξύ των πολιτικών κομμάτων, για να σχηματίσει μια "ψεύτικη” πολιτική κυβέρνηση ώστε να υποστηρίξει την υποτιθέμενη δέσμευση του στη δημοκρατική μετάβαση και ωε κ τούτου, να εκτρέψει τη διεθνή πίεση. Εδώ το SAF μπορεί και πάλι να μιμηθεί τις ένοπλες δυνάμεις της Αιγύπτου, οι οποίες μετά την κατάληψη της εξουσίας σχημάτισαν μια πολυκομματική πολιτική κυβέρνηση. Αναφορές ότι ο Hamdok πιέζεται να δεχθεί το πραξικόπημα, προσθέτουν βάρος στην ιδέα ότι ο Burhan μπορεί να θέλει να αναλάβει ξανά τον ρόλο του υπό στρατιωτική κηδεμονία, βοηθώντας στη νομιμοποίηση του στρατιωτικού πραξικοπήματος διεθνώς.

Το πόσο ακριβώς θα πρέπει να λυγίσει ο Burhan για να πετύχει ένα τέτοιο σενάριο, θα εξαρτηθεί από το πόσο θα διατηρηθούν οι διαδηλώσεις εντός του Σουδάν και πόσο ενωμένο και με διάρκεια θα είναι το μέτωπο των ΗΠΑ, ΕΕ, ΟΗΕ και άλλων οργανισμών, οι οποίοι θα απαιτούν την πλήρη αποκατάσταση της πολιτικής κυβέρνησης υπό τον Hamdok.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://carnegie-mec.org/diwan/85647