Τι είναι το άγχος;
Ένα κοινό συναίσθημα που επηρεάζει τόσο τα παιδιά όσο και τους ενήλικες, απλά με διαφορετικό τρόπο.
- Διαθέσιμο σε:
- Ελληνικά
- English
Ζούμε σε μια εποχή που όλο και περισσότεροι άνθρωποι ενήλικες και παιδιά βιώνουν έντονο άγχος στην καθημερινότητα τους.
Σημαντικά γεγονότα που συμβαίνουν σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς και οι αλλαγές που επιφέρουν αυτά στη ζωή μας, σε συνδυασμό με άλλες καθημερινές καταστάσεις που βιώνουν τα παιδιά μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα να νιώθουν έντονο άγχος. Αρνητικές καταστάσεις που βιώνουν στο σπίτι, βία στα σχολεία, εξετάσεις - ακόμα και θετικές αλλαγές, όπως η μετακόμιση σε μεγαλύτερο σπίτι ή η απόκτηση νέων φίλων μπορούν να συμβάλλουν στο να αισθανθεί ένα παιδί άγχος.
Ως γονιός, μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας σε ιδιαίτερα στρεσογόνες στιγμές, παρατηρώντας τα σημάδια που υποδηλώνουν ότι το παιδί βρίσκεται κάτω από την επιρροή υπερβολικού στρες και με την δική σας υποστήριξη να του μάθετε πώς να το διαχειρίζεται.
Τι είναι το άγχος;
Το άγχος είναι ένα σύνηθες συναίσθημα που έχουμε όταν βρισκόμαστε κάτω από υψηλή πίεση νιώθοντας καταβεβλημένοι και ανίκανοι να ανταπεξέλθουμε. Το άγχος μέχρι ένα σημείο θεωρείται υγιές και μπορεί να μας κάνει καλό αφού μέσω αυτού μπορεί να παρακινηθούμε για να επιτύχουμε κάποιους από τους στόχους μας. Αλλά όταν βιώνουμε έντονο άγχος, ειδικά όταν αισθανόμαστε πως είναι εκτός ελέγχου, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη διάθεσή μας, τη σωματική και ψυχική ευεξία και τις σχέσεις μας.
Τι προκαλεί το άγχος;
Τα παιδιά δεν βιώνουν πάντα το άγχος όπως οι ενήλικες.
Οι ενήλικες συνήθως αισθάνονται έντονα άγχος στο πλαίσιο της δουλειάς, ενώ τα περισσότερα παιδιά βιώνουν άγχος όταν δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν απειλητικές, δύσκολες ή επώδυνες καταστάσεις.
Αυτά περιλαμβάνουν:
- Αρνητικές σκέψεις ή συναισθήματα για τον εαυτό τους
- Αλλαγές στο σώμα τους όπως η αρχή της εφηβείας
- Οι αυξανόμενες απαιτήσεις του σχολείου όπως οι εξετάσεις και τα καθήκοντα για το σπίτι.
- Προβλήματα που τυχόν αντιμετωπίζουν με φίλους στο σχολείο και τις κοινωνικές τους συναναστροφές
- Μεγάλες αλλαγές όπως η αλλαγή σπιτιού, σχολείου ή ο χωρισμός των γονιών τους
- Χρόνια ασθένεια, οικονομικά προβλήματα στην οικογένεια ή θάνατος αγαπημένου προσώπου
- Μη ασφαλές περιβάλλον στο σπίτι ή τη γειτονιά.
Το άγχος σε παιδιά και εφήβους
Το άγχος μπορεί να προκληθεί στα παιδιά όταν βιώνουν κάτι νέο ή απροσδόκητο.
Για τα μικρά παιδιά, οι εντάσεις στο σπίτι, όπως η ενδοοικογενειακή κακοποίηση, ο χωρισμός των γονιών ή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου είναι κοινές αιτίες άγχους. Το σχολείο αποτελεί άλλη μία κοινή πηγή άγχους – η διαδικασία του να δημιουργήσουν νέους φίλους ή οι εξετάσεις μπορεί να κάνουν τα παιδιά να αισθάνονται πίεση.
Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, οι πηγές άγχους μπορεί να αυξηθούν επειδή βιώνουν μεγαλύτερες αλλαγές στη ζωή τους, όπως νέες ομάδες φίλων, περισσότερο διάβασμα για το σχολείο και αυξημένη πρόσβαση σε ειδήσεις και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πολλούς εφήβους τους αγχώνουν κοινωνικά ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή και οι διακρίσεις.
Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι τα παιδιά είναι σαν «σφουγγάρια» και απορροφούν ό,τι συμβαίνει γύρω τους. Παρατηρούν πότε οι γονείς τους είναι αγχωμένοι και μπορεί να αντιδράσουν σε αυτή τη συναισθηματική κατάσταση, όποια κι αν είναι αυτή.
Τα παιδιά και οι έφηβοι δεν έχουν πάντα τη συναισθηματική νοημοσύνη ή το λεξιλόγιο για να εκφράσουν τα συναισθήματα τους. Ειδικά τα μικρότερα παιδιά μπορεί να μην κατανοούν τι πραγματικά συμβαίνει λόγω της ηλικίας και του επιπέδου ανάπτυξής τους και έτσι μια νέα ή διαφορετική κατάσταση μπορεί να γίνει, άβολη, απρόβλεπτη, ακόμη και τρομακτική για αυτά.
Σημάδια και συμπτώματα στρες στα παιδιά
Όταν το σώμα βρίσκεται υπό πίεση παράγει ορμόνες όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη που μας προετοιμάζουν για επείγουσα δράση - γνωστή και ως αντίδραση "μάχης ή φυγής". Αυτό μπορεί να έχει πολλές επιπτώσεις στο μυαλό και το σώμα ενός παιδιού, όπως:
Σωματικά
- Χαλαρή αναπνοή, εφίδρωση και ταχυκαρδία
- Πονοκέφαλοι, ζάλη και δυσκολία στον ύπνο
- Ναυτία, δυσπεψία ή πεπτικά προβλήματα
- Αύξηση ή απώλεια βάρους από υπερβολική ή πολύ μικρή κατανάλωση τροφής
- Πόνοι και πιο συχνές ασθένειες/ιώσεις.
Συναισθηματικά και νοητικά
- Ευερεθιστότητα και θυμός που προκαλούν εκρήξεις θυμού ή απομάκρυνση από την οικογένεια και τους φίλους
- Παραμέληση ευθυνών, χαμηλότερη απόδοση στα καθήκοντά του ή δυσκολία συγκέντρωσης
- Συναισθηματική δυσφορία, όπως συνεχής θλίψη ή δάκρυα.
Αυτά τα συμπτώματα μπορούν συχνά να οδηγήσουν σε περισσότερο άγχος. Είναι σημαντικό να βοηθήσετε το παιδί σας να βρει τρόπους αντιμετώπισης, ώστε να μπορεί να το αντιμετωπίσει αμέσως μόλις συμβεί.
Τρόποι για να βοηθήσετε το παιδί σας να ανταπεξέλθει
Όταν τα παιδιά αισθάνονται άγχος, οι γονείς μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο βοηθώντας τα να βρουν τρόπους να το αντιμετωπίσουν.
Όπως οι ενήλικες, έτσι και στα παιδιά μερικές φορές χρειάζεται να τους υπενθυμίζετε να είναι επιεικείς με τον εαυτό τους.
- Εντοπίστε τα ερεθίσματα: Βοηθήστε το παιδί σας να αναγνωρίσει και να αρχίσει να παρακολουθεί τις φορές που ένιωσε άγχος και αναζητήστε μοτίβα στον τρόπο που αντέδρασε. Τι συνέβαινε εκείνη την ώρα; Τι σκέφτονταν, τι ένιωθαν ή τι έκαναν λίγο πριν αισθανθούν άγχος; Μόλις εντοπίσουν δυσκολίες που είναι πιθανό να τους κάνουν να αισθάνονται άγχος, μπορείτε να εξερευνήσετε μαζί τρόπους για να αποτρέψετε το άγχος ή να το αντιμετωπίσετε γρήγορα.
- Απαντήστε με αγάπη: Δώστε στο παιδί σας επιπλέον αγάπη, χρόνο και προσοχή. Παρακολουθήστε εάν το άγχος επηρεάζει την υγεία, τη συμπεριφορά, τις σκέψεις ή τα συναισθήματά τους. Θυμηθείτε να τα ακούτε, να τους μιλάτε ευγενικά και να τα καθησυχάζετε.
- Γίνετε εσείς το υγιές πρότυπο: Μιλήστε στο παιδί σας για τρόπους με τους οποίους έχετε αντιμετωπίσει εσείς αγχωτικές καταστάσεις. Μοιράζοντας τις δικές σας εμπειρίες, μπορείτε να εμπνεύσετε το παιδί σας να ανακαλύψει τρόπους διαχείρισης του άγχους που λειτουργούν για αυτό και μπορεί να υιοθετήσει.
- Προωθήστε τη θετική σκέψη: Είναι εύκολο για τα παιδιά, ειδικά για τους έφηβους, να αρχίσουν να σκέφτονται άσχημα για τον εαυτό τους. Αν ακούσετε τους ακούσετε να λένε «Δεν είμαι καλός σε τίποτα», «Δεν μου αρέσει ο εαυτός μου» ή «Φοβάμαι να βγω έξω», ρωτήστε τα τι τα κάνει να νιώθουν έτσι και υπενθυμίστε τους στιγμές που πέτυχαν. Με αυτό το τρόπο θα νιώσουν ασφάλεια καθώς και ότι έχουν τη δύναμη να ξεπεράσουν στρεσογόνες καταστάσεις.
- Υποστηρίξτε υγιεινές συνήθειες: Ο ύπνος και η καλή διατροφή είναι βασικοί παράγοντες αντιμετώπισης του στρες. Οι ειδικοί συνιστούν 9 έως 12 ώρες ύπνου τη νύχτα για παιδιά ηλικίας 6 έως 12 ετών. Οι έφηβοι χρειάζονται 8 έως 10 ώρες τη νύχτα. Για να προστατεύσετε τον ύπνο τους, περιορίστε τη χρήση οθονών τη νύχτα και αποφύγετε να έχετε τέτοιες συσκευές στο υπνοδωμάτιο. Όσο καλύτερα τρέφεται και ξεκουράζεται το παιδί σας, τόσο περισσότερο θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει το άγχος.
Ενθαρρύνετε το παιδί σας να βγει έξω, να παίξει και να περάσει χρόνο με φίλους. Η άσκηση και οι δραστηριότητες όπως ο διαλογισμός και οι βαθιές αναπνοές βοηθούν στην ανακούφιση από το άγχος.
Η κοιλιακή αναπνοή ηρεμεί το σώμα και μας βοηθά να αντλούμε οξυγόνο βαθιά στους πνεύμονές μας. Ακολουθεί μια εύκολη διαδικασία 3 βημάτων: Τοποθετήστε το χέρι σας στο στομάχι σας. Πάρτε 5 βαθιές αναπνοές, αφιερώστε 5 δευτερόλεπτα εισπνέοντας και 5 δευτερόλεπτα εκπνέοντας, εισπνέοντας από τη μύτη και εκπνέοντας από το στόμα σας. Εξηγήστε ότι όταν το παιδί σας εισπνέει, φουσκώνει απαλά την κοιλιά του σαν μπαλόνι και όταν εκπνέει ο αέρας βγαίνει ξανά αργά από το μπαλόνι.
Το άγχος είναι μια ανθρώπινη εμπειρία που με τον χρόνο και χρησιμοποιώντας μερικές απλές τεχνικές, μπορεί να ξεπεραστεί.
Πότε να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια
Εάν το παιδί σας δυσκολεύεται να το διαχειριστεί, σκεφτείτε να επισκεφθείτε έναν ειδικό που μπορεί να βοηθήσει. Μιλήστε με τον οικογενειακό σας γιατρό ή κάποιο σύμβουλο ψυχικής υγείας. Ο ειδικός που θα απευθυνθείτε θα πρέπει να είναι σε θέση να σας δώσει πληροφορίες σχετικά με την ενδεδειγμένη θεραπεία, όπως παράδειγμα για το χρονικό διάστημα που θα χρειαστεί να παρακολουθείται το παιδί από κάποιο ψυχολόγο για να καταφέρει να διαχειριστεί το άγχος του και να δημιουργήσει θετικές συνήθειες ψυχικής υγείας.
Μην φοβάστε να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια για το παιδί σας. Εάν το άγχος επηρεάζει τη ζωή του παιδιού σας, τότε είναι σημαντικό να λάβει βοήθεια το συντομότερο δυνατό, ώστε να μπορούν να αρχίσει να αισθάνεται καλύτερα.
