«Έσπασε» τους κωδικούς της Φύσης!

Χαρακτηρίστηκε «ο άνθρωπος που βρήκε τον κωδικό των πάντων» ή «αυτός που

ξαναγράφει την επιστήμη από την αρχή»… Οι μεγαλύτερες εφημερίδες στον κόσμο

αναρωτιούνται αν είναι σημαντικότερος από τον Νεύτωνα ή τον Δαρβίνο, ενώ

κορυφαίοι επιστήμονες που περίμεναν χρόνια νέα από τον Βρετανό φυσικό Στίβεν

Γούλφραμ (Stephen Wolfram) μελετούν με πάθος τη θεωρία του και συζητούν γι’

αυτήν όπου σταθούν κι όπου βρεθούν. Το βιβλίο του Γούλφραμ, που εκδόθηκε τον

Μάιο, χωρίς τίποτε σχετικό να έχει ανακοινωθεί εκ των προτέρων, έχει τίτλο:

«Ένα Νέο Είδος Επιστήμης» (Α New Kind of Science) και βρίσκεται πρώτο σε

πωλήσεις στα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία.

Ο συγγραφέας ήταν το παιδί θαύμα της Φυσικής πριν από 30 χρόνια. Έγραψε την

πρώτη του επιστημονική εργασία το 1974, όταν ήταν ακόμη μαθητής στο Eton και

ηλικίας μόλις 15 ετών. Παράτησε το σχολείο χωρίς να δώσει εξετάσεις για το

Πανεπιστήμιο (τα λεγόμενα Α’ levels) γιατί όπως έλεγε τα μαθήματα ήταν πολύ

μπερδεμένα για εκείνον. Χάρη στο μυαλό του κατάφερε να γραφτεί στο

Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, από όπου όμως έφυγε χωρίς να πάρει πτυχίο («γιατί

δεν υπήρχε το στοιχείο της πρόκλησης»). Το περιοδικό «Wired» τον περιγράφει ως

«τον Μπομπ Ντίλαν της Φυσικής», καθώς την ίδια εποχή που ο ροκ σταρ

μεσουρανούσε, ο Στίβεν Γούλφραμ, σε ηλικία 21 ετών, ήταν ο πιο νέος κάτοχος

του βραβείου McArthur και είχε ήδη γίνει διάσημος ως διάνοια της Φυσικής.

Κι ενώ μπροστά του ήταν ανοιχτές όλες οι ευκαιρίες για μια σπουδαία καριέρα

στον χώρο της Φυσικής των Στοιχειωδών Σωματιδίων και της Θεωρητικής Φυσικής

Υψηλών Ενεργειών, τα παράτησε και πάλι όλα για να φτιάξει μία εταιρεία και να

προωθήσει ένα πρόγραμμα για ηλεκτρονικούς υπολογιστές που έγραψε ο ίδιος.

Διάσημος ήταν ήδη. Με το πρόγραμμα «Mathematica» όμως (ανώτερα μαθηματικά για

ερευνητές αλλά και επιχειρήσεις που τις ενδιαφέρει ο οικονομικός σχεδιασμός)

έγινε και πλούσιος. Πριν από 11 χρόνια αποφάσισε να στραφεί και πάλι προς την

επιστημονική έρευνα – μια δουλειά που παρουσίασε τώρα, μέσα από τις 1.263

σελίδες του βιβλίου του, και που ο ίδιος χαρακτηρίζει ως «σημαντικότερη από

εκείνη του Άινσταϊν».

Η «επανάσταση» που φιλοδοξεί να φέρει ο Στίβεν Γούλφραμ με το βιβλίο του «Α

New Kind of Science» κρύβεται σε μία φράση: «Όλα είναι απλά». Υποστηρίζει πως

ο τρόπος με τον οποίο η μέχρι σήμερα Επιστήμη προσπαθούσε να περιγράψει τον

κόσμο ήταν λαθεμένος και προτείνει έναν νέο και απλούστερο. «Οι επιστήμονες

δεν εκτίμησαν σωστά τη Φύση», λέει ο ίδιος. «Αναζήτησαν πολύπλοκες αιτίες,

εκεί όπου κρύβονταν απλές. Επιχείρησαν να τις αναλύσουν με μαθηματικές

φόρμουλες, οι οποίες όμως δεν μπορούν να περιγράψουν τα πολύπλοκα μοτίβα που

επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά γύρω μας. Αυτό που χρειαζόμαστε για να

κατανοήσουμε τον κόσμο είναι ένα απλό πρόγραμμα (ένα πρόγραμμα σαν αυτά που

τρέχουν στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές) κι όχι σεντόνια από μαθηματικές

εξισώσεις».

Η αλήθεια πάντως είναι πως στο βιβλίο του δεν υπάρχει ούτε μία μαθηματική

εξίσωση. Οι 1.200 και πλέον σελίδες είναι γεμάτες από αριθμούς και εικόνες –

κυρίως εικόνες: σχήματα, σχέδια, αναπαραστάσεις. Οι φήμες που είχαν

κυκλοφορήσει ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 πως «ο Γούλφραμ ετοιμάζει

κάτι μεγάλο» έφεραν στα κόκκινα το ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής

κοινότητας, η κριτική και η συζήτηση είναι ήδη μεγάλη. Πολλοί θαυμάζουν το

θάρρος του συγγραφέα, άλλοι θεωρούν ότι επιχειρεί μια πτώση στο κενό. Ειρωνικά

ή υποτιμητικά σχόλια πάντως δεν έχουν ακουστεί. Ο πρόεδρος του ελληνικού

Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών κ. Ίων Σιώτης, έχοντας μελετήσει ορισμένα κεφάλαια

από το βιβλίο του Γούλφραμ, εκτιμά πως «είναι ακόμη μια περίπτωση ανθρώπου με

πολύ δυνατό μυαλό που απογειώνεται, νομίζοντας ότι μπορεί να δημιουργήσει μια

νέα θεωρία. Φοβάμαι όμως πως δεν θα φέρει την επανάσταση που φιλοδοξεί και πως

οι ιδέες του δεν αντέχουν σε σκληρή κριτική. Νομίζω πως ο Γούλφραμ είναι

υπερβολικός ως προς τις προσδοκίες και τις αξιώσεις που προβάλλει».

Επιστήμη με «συνθήματα»

Δεν υπάρχει επιστημονικό συνέδριο τους τελευταίους μήνες στην Ευρώπη ή στις

ΗΠΑ όπου να μην έχει αναφερθεί το όνομα του Στίβεν Γούλφραμ, είτε σε πηγαδάκια

μεταξύ ειδικών είτε σε επίσημα πάνελ. Όλοι οι συνάδελφοί του εξάλλου

αναρωτιούνταν τι απασχολούσε το μυαλό του μεγαλοεπιχειρηματία επιστήμονα τα

τελευταία 10 και πλέον χρόνια. Μυστικοπαθής και κλεισμένος στον εαυτό του, ο

42χρονος ιδιοκτήτης της εταιρείας Wolfram Research Inc δεν ακολούθησε τη

γνωστή οδό -να δημοσιεύει δηλαδή τις εργασίες του, να επιζητά την κριτική

ακαδημαϊκών. Αντίθετα, προτίμησε να εκδώσει μόνος του το «Α New Kind of

Science», έναν τόμο 1.263 σελίδων, όπου, αν και, όπως λέει, συμβουλεύτηκε

εκατοντάδες ειδικούς στην επιστήμη και στην τεχνολογία, επιμελήθηκε μόνος την

κάθε λέξη, την κάθε σελίδα, την κάθε λεπτομέρεια του βιβλίου.

Οι συνεντεύξεις του είναι μετρημένες, ακόμη κι αφότου το πόνημά του βρέθηκε,

ασφαλές, στο τυπογραφείο. Ένας από τους λίγους ανθρώπους που τον συνάντησαν,

για να σκιαγραφήσουν το προφίλ του στον βρετανικό Τύπο, ήταν ο Graham Farmelo,

ερευνητής στο Μουσείο Επιστημών της Μεγάλης Βρετανίας και παλιός γνώριμος του

Γούλφραμ από το 1979. Ο Farmelo τον άκουσε με έκπληξη να τον διαβεβαιώνει πως

το βιβλίο του θα φέρει την επανάσταση στην επιστήμη και πως η θεωρία του είναι

πιο επαναστατική από εκείνη του Άινσταϊν.

Πολλοί τον κατηγορούν για υπεραπλουστεύσεις, ίσως επειδή αρκετές από τις ιδέες

και τις ανακαλύψεις του Στίβεν Γούλφραμ μπορεί να αναφερθούν «συνθηματικά».

Πίσω από κάθε «σύνθημα» πάντως στο βιβλίο του βρίσκονται μακροσκελείς

αναλύσεις, παραδείγματα, σχήματα και αναπαραστάσεις. Ο Γούλφραμ πιστεύει πως

τα μαθηματικά και οι μαθηματικές εξισώσεις δεν αρκούν για να περιγράψουν τον

κόσμο και πως η λύση βρίσκεται στα «κυτταρικά αυτόματα» (cellular automata).

Ιδέες – πρόκληση

Ορισμένες από τις ιδέες του Γούλφραμ συνοψίζονται ως εξής:

* Οι μαθηματικές εξισώσεις δεν περιγράφουν πολλούς από τους σημαντικότερους

μηχανισμούς της Φύσης.

* Ένα νέο είδος επιστήμης ανοίγεται αν, αντί για εξισώσεις, σκεφτεί κανείς με

βάση προγράμματα για ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

* Ακόμη και εξαιρετικά απλά προγράμματα μπορεί να οδηγήσουν σε συμπεριφορές

εντυπωσιακά πολύπλοκες, σε φόρμες σαν αυτές που βλέπουμε στη Φύση.

* Το τυχαίο στη Φύση μπορεί να βρει εξήγηση στους μηχανισμούς απλών

προγραμμάτων. Οι ίδιοι μηχανισμοί μπορεί να λύσουν προβλήματα θερμοδυναμικής,

να εξηγήσουν την πολυπλοκότητα στη Βιολογία, να προσφέρουν νέες μεθόδους

ανάλυσης οικονομικών συστημάτων.

INFO

To βιβλίο «Α New Kind of Science», του Στίβεν Γούλφραμ κοστίζει 68 ευρώ και

μπορείτε να το παραγγείλετε από τη διεύθυνση: http: //www.wolframscience.com/order/