8.

Η συμβολή της τρίτης ηλικίας στην

αγωγή των παιδιών στην οικογένεια

ΠΡΩΤ. ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΜΟΥΡΤΖΑΝΟΣ

8.0 Η τρίτη ηλικία
Η τρίτη ηλικία αποτελεί στην ζωή του ανθρώπου την τρίτη στη σειρά
μεγαλύτερη σε χρονική διάρκεια περίοδο – περί τα 17 χρόνια (67-84 έτη)-,
σε σχέση με τις υπόλοιπες φάσεις, π.χ την παιδική (περίπου έως τα 13 έτη) ή την
εφηβική ηλικιακή περίοδο (13-21 έτη).
Η φάση που προηγείται της τρίτης ηλικίας είναι η φάση της μέσης
ηλικίας που εκτείνεται από τα 45χρ. – 67χρ., από όπου έχει ξεκινήσει προοδευτικά η
φθίση, δηλαδή η πιο αισθητή φθορά. Αυτή η φάση, χαρακτηρίζεται από μία
Περίσκεψη και Ενατένιση – καθώς μετά από πολλά χρόνια στην πρώτη
ενηλικίωση, αρχίζουν πια οι άνθρωποι στη μέση της ζωής τους – συχνά να
απομακρύνονται από τις ευθύνες για να σκεφτούν το βαθύτερο νόημα της ζωής τους
και να προχωρήσουν με νέα κατανόηση. Στην τρίτη ηλικία όμως πορευόμαστε προς
το τέλος της ζωής και γι’ αυτό είναι μία κρίσιμη περίοδος, όπως και να την δει
κάποιος.
 Η φάση που έπεται της τρίτης ηλικίας είναι η προχωρημένη ενήλικη ζωή
(Late Adulthood) Ηλικία 80+: που διακρίνεται από τη Σοφία.
Όσοι είναι ευτυχείς να έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, έχουν αποκτήσει ένα
ταμείο εμπειριών που μπορούν να το χρησιμοποιήσουν για να βοηθήσουν τους
άλλους να εμπλουτιστούν και να καθοδηγηθούν. Οι πρεσβύτεροι συμβολίζουν και
αντιπροσωπεύουν έτσι την πηγή της σοφίας που μας βοηθά να αποφύγουμε τα λάθη
του παρελθόντος, ενώ ταυτόχρονα αποκομίζουμε τα οφέλη των μαθημάτων της ζωής.
Βεβαίως, μπορεί να υπάρξει και άλλη ανάγνωση: αυτή της εμμονής στα λάθη,
τον δύσκολο χαρακτήρα, την αγωνία που οδηγεί σε κλείσιμο στον εαυτό μας.
Δρόμοι λοιπόν που εξαρτώνται από τον άνθρωπο εξατομικευμένα.
 Τέλος, έρχεται ο θάνατος, ο οποίος για την πίστη είναι η αρχή της
ανάστασης και της αιωνιότητας, ενώ για όλους δεν παύει να αποτελεί και
μια υπενθύμιση ότι η ζωή εν χρόνω δεν είναι δεδομένη, αλλά οφείλουμε
να την αξιοποιήσουμε και να τη ζήσουμε με νόημα.
 Το μεγάλο πρόβλημα είναι πως για πολλούς τα γηρατειά είναι νόσος και
όχι μία από τις περιόδους της ζωής, την οποία ο άνθρωπος καλείται να την
ζήσει απαντώντας σε ένα καίριο ερώτημα, όπως το έθεσε ο σπουδαίος
Αμερικανός ψυχολόγος Erikson:
Πληρότητα του Εγώ εναντίον Απόγνωσης
 Υπενθύμιση των οκτώ εξελικτικών σταδίων της ανθρώπινης ζωής κατά τον Erikson: 1)
Βασική εμπιστοσύνη- Δυσπιστία: βρεφική ηλικία 2) Αυτονομία- Αμφιβολία: Η περίοδος
αυτή εκτείνεται από το 2ο ως το 3ο έτος της ηλικίας 3) Πρωτοβουλία- Ενοχή: Η περίοδος αυτή
εκτείνεται από το 3ο ως το 6ο έτος της ηλικίας 4) Φιλοπονία- Κατωτερότητα: Η περίοδος αυτή
καλύπτει την πρώτη σχολική ηλικία (από το 6ο ως το 11ο έτος) 5) Ταυτότητα- Σύγχυση ρόλων:
Η περίοδος αυτή καλύπτει την εφηβεία (από το 12ο ως το 20ό έτος) 6) Οικειότητα-
Απομόνωση: Η περίοδος αυτή καλύπτει την νεανική ηλικία 7) Πανανθρώπινο ενδιαφέρον-
Αυτοαπορρόφηση: Το στάδιο αυτό καλύπτει τη μέση ώριμη ηλικία
 Το τελικό ψυχοκοινωνικό στάδιο ξεκινά γύρω από την ηλικία των 65 ετών
και διαρκεί μέχρι το θάνατο. Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, το
άτομο κοιτάζει πίσω στη ζωή του. Το μείζον ζήτημα κατά τη διάρκεια αυτού του
σταδίου είναι: «Έζησα τελικά μια ζωή με νόημα;».
Όσοι έχουν ζήσει μια ζωή με νόημα θα νιώσουν μια αίσθηση ειρήνης,
σοφίας και πληρότητας, ακόμα και όταν αντιμετωπίζουν τον θάνατο. Για όσους
κοιτάζουν πίσω στη ζωή τους και βλέπουν πικρία και λύπη, τότε θα νιώσουν
συναισθήματα απελπισίας.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%88%CF%81%CE%B9%CE%BA_%CE
%88%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%83%CE%BF%CE%BD
Σοφία Σειράχ: 7, 27-28: Μ’ όλη σου την καρδιά να
τιμάς τον πατέρα σου· και της μητέρας σου το
κοιλοπόνεμα μην το ξεχνάς. Θυμήσου πως απ’ τους
γονείς αυτούς γεννήθηκες· και τι θα τους ανταποδώσεις
για ό,τι έκαναν για σένα;
Σοφία Σειράχ: 8, 6-9: Μη δείξεις σε ηλικιωμένον
περιφρόνηση, γιατί και από μας πολλοί σε γηρατειά θα
φτάσουν. Για το θάνατο ανθρώπου να μη χαίρεσαι·
θυμήσου ότι όλοι θα πεθάνουμε. Τα λόγια των σοφών
ανθρώπων μην περιφρονείς, και τις παροιμίες τους
μελέτα· πράγματι, απ’ αυτούς τη διδαχή θα μάθεις, πώς
τους άρχοντες να υπηρετείς. Μην είσαι αδιάφορος στα
λόγια των γερόντων, γιατί κι αυτοί μαθήτεψαν στους
πατεράδες τους· κοντά σ’ αυτούς τη φρόνηση θα μάθεις,
και πώς να αποκρίνεσαι σαν είν’ ανάγκη.
 Σοφία Σειράχ (6, 32-37): Παιδί μου, αν το θελήσεις θα
διδαχτείς κι αν όλη δώσεις την ψυχή σου, ικανός θα
γίνεις. Αν αγαπάς ν’ ακούς, θα μάθεις· κι αν δίνεις όλη
σου την προσοχή, θα ’σαι σοφός. Πήγαινε εκεί που οι
πρεσβύτεροι συνάζονται· κι αν κάποιον βρεις που είναι
σοφός, μ’ αυτόν συνδέσου. Ν’ ακούς μετά χαράς κάθε
ιστορία που στο Θεό αναφέρεται και μην αφήνεις οι σοφές
οι παροιμίες να σου ξεφεύγουν. Αν βρεις άνθρωπο συνετό,
πήγαινε απ’ τα χαράματα κοντά του· από τα βήματά σου
ας φαγωθούνε τα σκαλιά στην είσοδό του. Να ’χεις στο νου
σου του Κυρίου τις προσταγές και συνεχώς να μελετάς τις
εντολές του. Εκείνος θα στηρίξει την καρδιά σου και η
σοφία που ποθείς θα σου δοθεί.
Άσκηση συμμετοχής: Απόψεις για τους ηλικιωμένους
Παρακάτω εκτίθενται ορισμένες απόψεις για τους ηλικιωμένους, όπως τέθηκαν σε μία
έρευνα ανάμεσα σε νέους σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Επιλέξτε μία που θεωρείτε ότι
βρίσκεται κοντά στις απόψεις σας και καταγράψτε στο chat ένα σύντομο σχόλιο γι’ αυτή.

1. Οι ηλικιωμένοι δεν καταλαβαίνουν πόσα πράγματα άλλαξαν στην κοινωνία.

2. Δεν καταλαβαίνουν τί αρέσει στους νέους.
3. Η γενιά μου δεν θα έπρεπε να πληρώνει συντάξεις των ηλικιωμένων.
4. Η γενιά μου έχει ευθύνη απέναντι στους ηλικιωμένους.
5. Δεν υπάρχει πρόβλημα με τους ηλικιωμένους.
6. Δεν θα άφηνα τους γονείς μου να ζήσουν σε οίκο ευγηρίας.
7. Δεν θα ήθελα να φροντίζω τους ηλικιωμένους της οικογένειας.
8. Είναι ευθύνη του κράτους να φροντίζει τους ηλικιωμένους.
9. Οι ηλικιωμένοι θα έπρεπε να μένουν το περισσότερο δυνατό ενεργοί.
10. Δεν θα έπρεπε οι ηλικιωμένοι να διατηρούνται στη ζωή με φάρμακα.
11. Οι ηλικιωμένοι θα έπρεπε να βοηθούν και να ενδιαφέρονται περισσότερο για τους
νέους.
 Απαντήσεις στην έρευνα αυτή
Περισσότερο από κάθε άλλο νέο της Ευρώπης (54,6%) οι
Έλληνες απαντούν ότι δε θα άφηναν τους γονείς τους να ζήσουν σε
οίκο ευγηρίας.
Χαρακτηριστικό είναι ότι το 35,9% των νέων στην Ευρώπη δεν θα
άφηνε ποτέ γονείς και συγγενείς σε κάποιο οίκο ευγηρίας, ενώ το 34,6%
νιώθει ότι η νέα γενιά έχει ευθύνες απέναντι στους ηλικιωμένους.
Επίσης, μια σημαντική μερίδα των νέων (28%) πιστεύει ότι, έστω κι αν
τα χρόνια περνούν, ο άνθρωπος δεν θα πρέπει να εγκαταλείπει τον εαυτό του
και την προσπάθεια για μια καλλίτερη ποιότητα ζωής. Ένα μικρό ποσοστό
νέων (5,3%) έχει βγάλει από το μυαλό του την ιδέα να φροντίσει ένα συγγενή
(πρωτίστως τους γονείς) όταν θα χρειαστεί, λόγω γηρατειών.
 Απ’ όλους τους Ευρωπαίους, αυτοί που ασκούν
περισσότερο κριτική στους ηλικιωμένους ότι δεν καταλαβαίνουν
τις αλλαγές στην κοινωνία, είναι οι νέοι της Ισπανίας και της
Ελλάδας, της Πορτογαλίας, της Γαλλίας και του Λουξεμβούργου.
Στην ιδέα του γηροκομείου, εκτός από τους Έλληνες, είναι
επίσης αρνητικοί και οι Ιταλοί, οι Ιρλανδοί και οι Ισπανοί.
Οι νέοι της Μεσογείου, επίσης, είναι οι θετικότεροι στην
ιδέα να έχουν έναν ηλικιωμένο άνθρωπο μέσα στο σπίτι. Τα
υψηλότερα ποσοστά των νέων που αισθάνονται υποχρεωμένοι να
δείχνουν φροντίδα απέναντι στους ηλικιωμένους καταγράφονται στην
Ιρλανδία, τη Γερμανία και την Αγγλία.

https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/koinonia/koinoniki-
symperifora/8210-i-psyxologia-tis-tritis-ilikias-ti-simainei-na-gername-kai-
pos-boroyme-na-epityxoume-tin-energo-giransi.html
 Κάτι ακόμη από τον Erikson: το έβδομο αναπτυξιακό στάδιο:
«Πανανθρώπινο ενδιαφέρον εναντίον αυτοαπορρόφησης» συνδέεται με το
δίλημμα «παραγωγικότητα εναντίον απραξίας»
Μόλις οι ενήλικες εισέλθουν στο στάδιο, που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια
της μέσης ηλικίας, η ψυχοκοινωνική κρίση επικεντρώνεται στην ανάγκη
δημιουργίας ή γαλούχησης πράγματων που θα επιβιώσουν περισσότερο από το
άτομο.
Η ανατροφή μιας οικογένειας, η εργασία και η συμβολή στην κοινότητα
είναι όλοι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι αναπτύσσουν μια αίσθηση του
σκοπού. Όσοι αδυνατούν να βρουν τρόπους για να συμβάλουν μπορεί να
αισθάνονται αποκομμένοι και άχρηστοι.
8.1. Η τρίτη ηλικία και η σύγχρονη
οικογένεια
 8. Η συμβολή της τρίτης ηλικίας στην αγωγή των παιδιών στην οικογένεια

 Πυρηνική οικογένεια: γονείς και παιδιά

 Συνέπειες της επικράτησης της πυρηνικής οικογένειας: απόσταση από
τις μεγαλύτερες γενιές- χάσμα γενεών, στις πόλεις οι νεώτεροι γονείς δεν
έχουν την χρονική άνεση να επισκέπτονται τους μεγαλύτερους, λόγω
των αποστάσεων- κλειδί το Σαββατοκύριακο ή οι έξοδοι
 Η βιολογική ηλικία σήμερα: η υποστήριξη της επιστήμης βοηθά τους
ανθρώπους να μην αισθάνονται το μεγάλωμα ως απομάκρυνση από την
παραγωγική ηλικία- αύξηση των Μ.Ο. συνταξιοδότησης, δυνατότητα
ταξιδιών, αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας (το Facebook
χρησιμοποιείται από τους μεγαλύτερους και όχι από τους νεώτερους
σήμερα)
 Είναι τόσο ηλικιωμένοι οι παππούδες και οι γιαγιάδες σήμερα, όσο
παλαιότερα; Είναι όριο η συνταξιοδότηση;
 Νέες δομές για παιδιά και ηλικιωμένους: Βρεφονηπιακοί σταθμοί,
ολοήμερα σχολεία, ΚΔΑΠ από την μία και από την άλλη ΚΑΠΗ,
Οίκοι Ευγηρίας, πολιτιστικοί σύλλογοι (με αφόρμηση από τον τόπο
καταγωγής ή την επαγγελματική ενασχόληση)
 Αποστασιοποίηση των μεγαλύτερων ηλικιών από τα παιδιά και τα
εγγόνια τους (παρότι «του παιδιού μου το παιδί δύο φορές παιδί μου»)
 Ας μην ξεχνάμε και την αργοπορία των νέων να παντρευτούν, όπως
επίσης και το ότι το παραπάνω από δύο παιδιά είναι εξαίρεση σήμερα
 Υποτιμάται η συμβολή της Τρίτης Ηλικίας στο έργο της αγωγής των
παιδιών και κυρίως της χριστιανικής παιδείας (οι ηλικιωμένοι
συνήθως εκκλησιάζονται περισσότερο, όπως επίσης και ψηφίζουν σε
μεγαλύτερο ποσοστό από τους νεώτερους, καθώς έχουν ένα αίσθημα
χρέους προς το σύνολο πιο αναπτυγμένο, τόσο λόγω της παιδείας που
έλαβαν, όσο και του κοινωνικού πλαισίου στο οποίο μεγάλωσαν)
 Υποτίμηση της προσφοράς των ηλικιωμένων ανθρώπων στην οικογένεια:
η έπαρση της νιότης, τα ψυχολογικά απωθημένα, οι ηλικιωμένοι καλοί
για φύλακες των παιδιών και για οικονομική στήριξη, όχι όμως για να
είναι ο ρόλος τους κομβικός στην ανατροφή των παιδιών («χαλάνε»,
κακομαθαίνουν τα παιδιά)
 «Ηλικιωτισμός» (ageism): ορισμένες ηλικίες (συνήθως οι νεότερες) έχουν
μεγαλύτερη αξία από άλλες- η αντίληψη ότι οι νέοι είναι το κέντρο του
κόσμου, ότι οφείλεις να ξαναγυρίσεις στην νιότη σου-παλιμπαιδισμός-,
χωρίς να συνειδητοποιούμε την σημασία του κύκλου της ζωής
 Τα προβλήματα της ατόμων τρίτης ηλικίας πολλαπλασιάζονται (από την
απαξίωση που αισθάνονται)
 Η προσφορά τους στο οικογενειακό περιβάλλον δεν αξιοποιείται
 Κική Δημουλά, «Το σπάνιο δώρο», από την συλλογή «Η εφηβεία της λήθης»

Kαινούργιες θεωρίες. Γεμίστε μοναχά το μπιμπερό τους

Tα μωρά δεν πρέπει να τ' αφήνετε να κλαίνε. με άγλυκην υπόσχεση –δεν κάνει να παχαίνουν
Aμέσως να τα παίρνετε αγκαλιά. Aλλιώς οι στερήσεις– πως θά 'ρθει μία και καλή
υπόκειται σε πρόωρη ανάπτυξη
να τους επικοιμήσει λιπόσαρκα
το αίσθημα εγκατάλειψης ενηλικιώνεται
η αγκαλιά της μάνας τους.
αφύσικα το παιδικό τους τραύμα
βγάζει δόντια μαλλιά νύχια γαμψά μαχαίρια. Bάλτε κοντά τους το μηχάνημα εκείνο
που καταγράφει τους θορύβους του μωρού
Για τους μεγάλους, ούτως ειπείν τους γέροντες ώστε ν' ακούτε από μακριά
–ό,τι δεν είναι άνοιξη είναι γερόντιο πια– αν είναι ρυθμικά μοναχική η αναπνοή τους.
ισχύουν πάντα οι παμπάλαιες απόψεις. Ποτέ μη γελαστείτε να τους πάρετε αγκαλιά.
Ποτέ αγκαλιά. Aφήστε τους να σκάσουνε στο κλάμα Tυλίγονται άγρια
μέχρι να τους κοπεί η ανάσα γύρω απ' τον σπάνιο λαιμό αυτού του δώρου,
δυναμώνουν έτσι τα αποσιωπητικά τους.
θα σας πνίξουν.
Aς κλαίνε οι μεγάλοι. Δεν έχει αγκαλιά.
Tίποτα. Όταν σας ζητάνε αγκαλιά
μολών λαβέ μωρό μου, μολών λαβέ να
απαντάτε.
8.2. Η πραγματικότητα
 Ψυχολόγοι: η ύπαρξη ηλικιωμένων σε ένα σπίτι συμβάλλει στην ορθή
ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών, καθώς τα παιδιά έρχονται σε επαφή με
όλο τον κύκλο της ζωής, ενώ διαπιστώνουν την εξελικτικότητα
 Οι ηλικιωμένοι είναι άνθρωποι με ταυτότητα και αξίες, που έχουν νόημα
στην ζωή τους το οποίο έχει ξεπεράσει την επιβίωση, το άγχος και την
ταχύτητα της καθημερινότητας, επομένως «σοφία»
 Αποφόρτιση εντάσεων & ψυχοσυναισθηματική πληρότητα στα παιδιά- επειδή
υπάρχει η χρονική ηλικιακά απόσταση, τα παιδιά ευκολότερα αισθάνονται
εμπιστοσύνη στους ηλικιωμένους, με αποτέλεσμα να βγάζουν από μέσα τους
φόβους, αγωνίες, παράπονα
 Πολλαπλά οφέλη στην ψυχολογία της τρίτης ηλικίας- ο ηλικιωμένος
αισθάνεται χρήσιμος και παραγωγικός, στοιχείο που του λείπει μετά την
συνταξιοδότησή του
 8. Η συμβολή της τρίτης ηλικίας στην αγωγή των παιδιών στην οικογένεια

 Κοινά σημεία ηλικιωμένων με παιδιά:

 Περισσότερος ελεύθερος χρόνος
 Δεν έχουν την ένταση των ενδιάμεσων («παραγωγικών») ηλικιών
 Οι παππούδες και οι γιαγιάδες μεσολαβούν ανάμεσα στα εγγόνια
τους και τους γονείς τους
 Φύλαξη
 Απαντήσεις στις απορίες τους- ο ηλικιωμένος έχει περισσότερη
υπομονή και διάθεση για διάλογο
 Επισκέψεις θρησκευτικού και πολιτιστικού χαρακτήρα- μπορεί
να πάρει το εγγόνι στην εκκλησία, στο μοναστήρι, αλλά και να το
συνοδεύσει σε κάποια δραστηριότητα, όπως η κατήχηση. Ο
ηλικιωμένος ακόμη συνοδεύει το παιδί στα εξωσχολικά
μαθήματα, σε μουσεία, στο θέατρο, ακόμη και στο γήπεδο
 8. Η συμβολή της τρίτης ηλικίας στην αγωγή των παιδιών στην οικογένεια

 Υλική και συναισθηματική υποστήριξη στα παιδιά και τα εγγόνια

 Σημασία: το «χαρτζιλίκι» του παππού και της γιαγιάς δίνει χαρά στα
εγγόνια, όπως επίσης και η δυνατότητα της αφήγησης και του
παιχνιδιού ομορφαίνει την ζωή των μικρότερων μελών της οικογένειας
 Προϋποθέσεις: να μην νιώθουν ότι είναι και πάλι σε πρόγραμμα στην
ζωή τους, άρα ανελεύθεροι
 Είναι ανάγκη των παππούδων να βλέπουν τα εγγόνια τους-
κατοχυρώνεται στις ΗΠΑ και δικαστικά
 Η προσφορά της τρίτης ηλικίας στην οικονομική κρίση: καλύπτουν
περιόδους ανεργίας, υψηλών φόρων, έξοδα φροντιστηρίων και σπουδών
 Η προσφορά της τρίτης ηλικίας στο επίπεδο της καθημερινότητας: «οι
δουλειές του σπιτιού»
 Πολύτιμα μαθήματα οικογενειακής αλληλεγγύης και ανιδιοτελούς
προσφοράς στα εγγόνια- η έμπρακτη αγάπη
 Η πολύ ουσιαστική συμβολή των ηλικιωμένων σε περιπτώσεις
μονογονεϊκών οικογενειών: κάποτε αναλαμβάνουν ενεργά το ρόλο του
απόντος γονέως- οι περιπτώσεις χηρείας (απώλεια, πένθος) ή διαζυγίου
και πλήρους αποχώρησης από την ζωή της οικογένειας του ενός από τους
δύο γονείς
 Ερώτηση: από την ποιμαντική σας εμπειρία ποια
είναι τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι
ηλικιωμένοι σήμερα στην σχέση με τα ενήλικα
παιδιά τους; (ας ορίσουμε ως όριο για να
χαρακτηριστεί κάποιος ηλικιωμένος την
συνταξιοδότηση, αν αυτή δεν είναι για κάποιον
λόγο πρόωρη)
8.3. Δυσκολίες στην επικοινωνία παππούδων και γονέων – ποιμαντικά
προβλήματα
 Οι παππούδες είναι οι καλοί, οι γονείς οι κακοί, διότι εύκολα οι παππούδες
εκπληρώνουν τα θελήματα των εγγονών τους, με αποτέλεσμα να είναι ευχάριστοι
και να προκαλούν ανατροπές στον τρόπο μεγαλώματος των παιδιών.
 Ποιος έχει τον τελικό λόγο; Αφού φυλάω το παιδί, θα πρέπει να γίνεται και ό,τι
πιστεύω σωστό γ’ αυτό- παιδαγωγική δυσκολία
 Νύφη και πεθερά: η πεθερά «χαλάει» το εγγόνι και η νύφη, επειδή αισθάνεται
μειονεκτικά έναντι της πεθεράς, καθώς την θεωρεί παρεμβατική, γκρινιάζει
 Η κόπωση των ηλικιωμένων, που δεν μπορούν να έχουν ελευθερία, καθώς
δεσμεύονται από τα εγγόνια τους, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να κάνουν
κάτι για τον εαυτό τους- «δεν μπορώ να πω όχι» - Υπάρχει όριο στην αγάπη;
 Η οικονομική «αφαίμαξη»
 8. Η συμβολή της τρίτης ηλικίας στην αγωγή των παιδιών στην οικογένεια

8.4. Προτάσεις ποιμαντικής αντιμετώπισης

 Τα άτομα προχωρημένης ηλικίας παρουσιάζουν υψηλό ποσοστό
θρησκευτικότητας και αυτό μπορεί να επηρεάσει θετικά το αντίστοιχο
ποσοστό των νεότερων γενεών, που είναι χαμηλότερο
 Μπορούν να γίνουν οι καλύτεροι κατηχητές για τα εγγόνια τους- τα
συναξάρια των αγίων και οι μετάνοιες και η προσευχή κλειδιά της
πνευματικής ζωής που μεταδίδουν οι παππούδες στα εγγόνια
 Εξοικείωση νεότερων με την εκκλησιαστική ζωή (εκκλησιασμός,
προσευχή, νηστείες κ.λπ.)
 Οι σταθεροί ρυθμοί της ζωής τους = ψυχική ισορροπία για όλη την
οικογένεια
 Με το θάνατό τους, οι νεότερες γενιές εξοικειώνονται με το γεγονός του
θανάτου
 Αν έχουν αγαθή διάθεση, σύνεση και εν Κυρίω ήθος, δεν χρειάζονται
ειδικές γνώσεις για να διδάξουν τα εγγόνια τους- μνήμες
8.5 Ο πνευματικός πατέρας μπορεί να βοηθήσει συγκεκριμένα στην άμβλυνση
δύσκολων καταστάσεων - «ισορροπία» η λέξη κλειδί
 Υπενθυμίζει στους γονείς ότι αυτοί έχουν την ευθύνη για την ανατροφή των παιδιών
τους και δεν πρέπει να την μεταθέτουν στους παππούδες
 Υπενθυμίζει στους παππούδες ότι η ευγνωμοσύνη που όντως οφείλουν τα παιδιά
τους να νιώθουν έναντί τους, για το ότι τα βοηθούν αποφασιστικά στην ανατροφή
των εγγονών τους, δεν δικαιολογεί αυταρχικότητα και απαιτητικότητα εκ μέρους των
παππούδων, ούτε παρεμβάσεις στην ζωή των εγγονών τους που να ακυρώνουν τους
γονείς: πάρε άδεια από τους γονείς σου, ρώτησε τους γονείς σου, θα το
κουβεντιάσουμε με τους γονείς σου, να καταλαβαίνεις τους γονείς σου
 Ανάγκη ενσυναίσθησης και μνήμης από τους ηλικιωμένους, για τα δικά τους
συναισθήματα όταν μεγάλωναν τα παιδιά τους και όχι θεραπείας των ενοχών τους
για όσα λάθη έκαναν ή για όσα πιστεύουν ότι δεν πρόσφεραν – δεν είναι τα εγγόνια
το κέντρο του κόσμου
 Η αγάπη δεν χρειάζεται ανταπόδοση, η αγάπη όμως δεν πρέπει να γίνεται
και εκμετάλλευση, καλές συνεννοήσεις
 Ο πνευματικός να υπενθυμίζει στους ηλικιωμένους ότι έχουν χρέος να
νοιάζονται και για την πνευματική τους κατάσταση, όπως επίσης και να
ενσπείρουν πνευματικότητα στα εγγόνια τους
 8. Η συμβολή της τρίτης ηλικίας στην αγωγή των παιδιών στην οικογένεια

Ένα παράδειγμα από την εκκλησιαστική παράδοση: Η γιαγιά

του Μ. Βασιλείου, Μακρίνα
 Σπουδαία μορφή της Εκκλησίας της εποχής: επηρέασε και
καθόρισε τον πνευματικό βίο τριών γενεών στην οικογένειά
της
 Πιστή και αφοσιωμένη μαθήτρια του αγίου Γρηγορίου
Νεοκαισαρείας: μετουσίωσε τα βάσανα και τους αγώνες της
ζωής της σε μια κατά Χριστόν διδασκαλία, που έγινε το
θεμέλιο της προσωπικότητας των εγγονιών της.
 Δεν άφησε κάποιο γραπτό κείμενο, μπορούμε όμως να δούμε
το έργο της στο έργο του μεγάλου εγγονού της, αλλά και στα
αδέρφια του: Γρηγόριο Νύσσης, Μακρίνα την νεώτερη, Πέτρο
επίσκοπο Σεβαστείας Θεοσεβία και Ναυκράτιο, που θυσίασε
όλη του τη ζωή για τους πάσχοντες και φτωχούς, όπως
επίσης και στον γιο της Βασίλειο και την νύφη της Εμμέλεια
 8. Η συμβολή της τρίτης ηλικίας στην αγωγή των παιδιών στην οικογένεια

«Θυμάμαι και νοσταλγώ. Σήμερα δεν υπάρχουν πια γιαγιάδες αυτού

του είδους. Οι γιαγιάδες δεν μένουν μαζί μας, είναι μοντέρνες
γιαγιάδες που δεν ξέρουν να μιλούν για τα Χριστούγεννα, για τον Άη
Βασίλη. Σε πολλά σπίτια δεν κάνουμε πια γλυκά. ‘Τί να τα κάνεις;
Φασαρία είναι. Παίρνεις ένα δύο κιλά από το ζαχαροπλαστείο,
ξεμπερδεύεις. Στους δρόμους κυκλοφορούνε τώρα πολλά
αυτοκίνητα, τα παιδιά δεν παίζουν, βουβά βλέπουν τηλεόραση. Τα
φύλλα των εφημερίδων μιλούν για Χριστούγεννα άδεια από Χριστό.
Η τηλεόραση έχει χορευτικά σόου, τις γιορτινές μέρες δεν τις λένε
καν χριστουγεννιάτικες. Η οικογένεια χωρίζεται, δε σμίγει. Οι γονείς
πάνε εκδρομή, τα μεγάλα παιδιά πάνε σε ‘χριστουγεννιάτικα
ρεβεγιόν’. Το λινό τραπεζομάντηλο που έστρωνε η μάνα μου αυτή τη
μέρα, μένει σαν αντίκα στο συρτάρι»
Γαλάτεια Γρηγοριάδου- Σουρέλη