Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου, συγγραφέα
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: Ο Ερμής, ο πλησιέστερος στον Ήλιο πλανήτης και ο μικρότερος του Ηλιακό Συστήματος, πήρε το όνομα του αγγελιαφόρου των θεών Ερμή1, ενώ οι Ρωμαίοι τον ονομάτισαν αντίστοιχα Mercurius [Ερμής]. Πριν από τον 5ο αιώνα π.Χ. ο πλανήτης είχε δύο ονόματα καθώς εμφανίζεται εναλλάξ και στις δύο πλευρές του Ήλιου. Το βράδυ Ερμής και το πρωί ο Απόλλων. Ο Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος που κατάλαβε ότι πρόκειται για τον ίδιο πλανήτη. Σύμφωνα με την ελληνική Μυθολογία, ο Ερμής, γιος του Δία και της Μαίας, κόρης του Άτλαντα, ήταν από τους παλαιότερους θεούς του αέρα και η πρώιμη λατρεία του διαπιστώνεται από μυκηναϊκές επιγραφές. Παρουσιαζόταν με φτερωτά πέδιλα και καπέλο. Χαρακτηριστικό του ήταν η κλεψιά, της οποίας υπήρξε ο πρώτος διδάξας, και η αρπαγή. Ήταν όμως δεινός ρήτορας, γι’ αυτό και εκτελούσε χρέη αγγελιαφόρου των άλλων θεών. Θεωρούνταν εφευρέτης και κατασκευαστής μουσικών οργάνων [αυλού, σύριγγας, λύρας]. Αυτός συνόδευε τους νεκρούς στον Άδη και συμπαραστέκονταν σε οδοιπόρους. Γι’ αυτό και οι αρχαίοι τον τιμούσαν με πλήθος μνημείων, όπως ήσαν οι Ερμαίοι λόφοι.
ΓΕΝΙΚΑ: Ο Ερμής βρίσκεται τόσο κοντά στον Ήλιο ώστε είναι πολύ δύσκολο να τον διακρίνουμε καθαρά από τη Γη. Επί πλέον είναι μικρός, ελάχιστα μεγαλύτερος της Σελήνης. Η ηλιακή του ημέρα (σαν το γήινο 24ωρο), από ανατολή σε ανατολή διαρκεί 176 γήινες ημέρες, διπλάσιες από ότι το έτος του, που διαρκεί μόνο 88 γήινες ημέρες. Σε απόσταση μικρότερη των 70 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον Ήλιο, “τσουρουφλίζεται” συνεχώς από τις ακτίνες του. Είναι ένας καταχτυπημένος πλανήτης, διάσπαρτος από κρατήρες, που οφείλονται στη γειτνίασή του με τον Ήλιο, η τεράστια βαρύτητα του οποίου προσελκύει μεγάλους διαστημικούς βράχους. με αποτέλεσμα ο Ερμής να βρίσκεται συνεχώς στο στόχαστρο των επερχόμενων εισβολέων, μιας και ο Ερμής λειτουργεί ως ασπίδα του Ηλίου.
ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ: Ο Ερμής περιβάλλεται από ένα λεπτό στρώμα ατμόσφαιρας, αποτελούμενο από ήλιο, οξυγόνο καο υδρογόνο. Η βαρύτητά του δεν υπερβαίνει το 1/3 της γήινης. Το ήλιο προέρχεται από τον λεγόμενο ηλιακό άνεμο που “φυλακίζεται” από το μαγνητικό του πεδίο, ενώ η ποσότητα που υπάρχει είναι τόσο μικρή, ώστε για να γεμίσουμε ένα μπαλόνι θα έπρεπε να συγκεντρώναμε το αέριο που περιλαμβάνεται σε μια σφαίρα διαμέτρου 6,5 χιλιομέτρων! Η γήινη ατμόσφαιρα είναι ένα τρισεκατομμύριο φορές πυκνότερη από του Ερμή!
ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ: Χωρίς αποτελεσματική ατμόσφαιρα γύρω από τον Ερμή δεν υπάρχουν ούτε άνεμοι, ούτε βροχές, αλλά ούτε προστασία από τη ζέστη ή από το κρύο. Στο περιήλιό του, τη μικρότερη δηλαδή απόστασή του από τον Ήλιο οι μεσημεριανές θερμοκρασίες επιφανείας φτάνουν τους 285 βαθμούς Κελσίου, ενώ στο αφήλιο, τη μεγαλύτερη δηλαδή απόστασή του από τον Ήλιο, η θερμοκρασία ξεπερνάει τους 430 βαθμούς Κελσίου, οκταπλάσια, δηλαδή, από τη μέγιστη θερμότητα που εμφανίστηκε ποτέ στη Γη [57,7, Λιβύη 9/1922). Στη θερμοκρασία αυτή, το ατσάλι σε λίγα μόνο λεπτά κοκκινίζει, ενώ ο μόλυβδος λιώνει αμέσως. Αντίθετα, οι νύχτες του Ερμή, που κρατάνε τρεις γήινους μήνες, είναι ιδιαίτερα παγερές [-180 βαθμοί Κελσίου, επταπλάσιες από τη θερμοκρασία ενός καταψύκτη]. Σε τέτοια θερμοκρασία στην επιφάνεια του Ερμή, σε μερικά λεπτά μόνο, ένας άνθρωπος θα μετατρεπόταν σε παγοκολώνα. Αυτή η διαφορά θερμοκρασίας του Ερμή (610 βαθμοί Κελσίου) είναι η μεγαλύτερη απ’ ότι σε όλους τους άλλους πλανήτες.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Η επιφάνεια του Ερμή μοιάζει με την επιφάνεια της Σελήνης, ενώ αντίθετα το εσωτερικό του μοιάζει μ’ αυτό της Γης. Ο πυρήνας του, αποτελείται κυρίως από σίδηρο και νικέλιο αντιστοιχώντας στο 80% της μάζας του Ερμή και έχει διάμετρο 3.600 χιλιομέτρων. Ο πυρήνας δηλαδή του Ερμή είναι μεγαλύτερος από ολόκληρη τη Σελήνη, ενώ πάνω απ’ αυτόν, ο μανδύας του έχει πάχος 600 χιλιομέτρων. Ανάμεσα στα διάφορα χαρακτηριστικά της επιφάνειας που εντόπισε η διαστημική συσκευή Μάρινερ 10 ήταν και ένα τεράστιο λεκανοπέδιο που ονομάστηκε Λεκανοπέδιο Θερμίδων (Caloris). Τo λεκανοπέδιο διαμέτρου 1.400 χιλιομέτρων, είναι αποτέλεσμα τεράστιας σύγκρουσης του Ερμή με αστεροειδή διαμέτρου τουλάχιστον 100 χιλιομέτρων. Ο αστεροειδής αυτός έπεσε στην επιφάνεια με ταχύτητα 500.000 χιλιομέτρων την ώρα, αφού δεν υπήρχε, τότε, κανένα είδος ατμόσφαιρας για να ελαττώσει την ταχύτητά του, που οφείλονταν, κυρίως, στην μεγάλη βαρυτική δύναμη που ασκούσε στον επερχόμενο αστεροειδή ο Ήλιος. Σημειώνουμε πως η ένταση της σύγκρουσης σχημάτισε και μια λοφώδη περιοχή στην εκ διαμέτρου αντίθετη επιφάνεια [όπως ένα εξόγκωμα σε μια λαμαρίνα που χτυπήθηκε εξωτερικά και βούλιαξε, δημιουργώντας εξόγκωμα στη μέσα πλευρά!]. Η επιφάνεια του Ερμή καλύπτεται και από τεράστιες χαράδρες με μήκη μέχρι 500 χιλιομέτρων και όρη ύψους πάνω από 3.000 μέτρα. Οι ειδικοί επιστήμονες υπολογίζουν ότι οι χαράδρες είναι ρήγματα που δημιουργήθηκαν καθώς ο τεράστιος σιδερένιος πυρήνας του Ερμή συρρικνώνονταν κατά την αργή στερεοποίησή του. Ένα τέτοιο ρήγμα ονομάζεται Santa Maria Rupes με βάθος 3.200 μέτρων. Η βαρύτητα του Ερμή είναι τρεις φορές μικρότερη από την βαρύτητα στη Γη. Ένας άνθρωπος, δηλαδή, βάρους 75 κιλών στη Γη, στον Ερμή θα είχε βάρος νηπίου, 25 μόνο κιλών.
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ: Το μέλλον του Ερμή είναι προδιαγεγραμμένο απολύτως. Αφού είναι ο πλησιέστερος πλανήτης στον Ήλιο, θα είναι και ο πρώτος που θα καταστραφεί όταν ο Ήλιος φτάσει στο στάδιο της μετατροπής του σε κόκκινο γίγαντα. Σε λιγότερο από πέντε δισεκατομμύρια χρόνια, ο Ήλιος θα αρχίσει να διογκώνεται και η επιφάνειά του θα φτάσει τον Ερμή και θα τον εξαερώσει. Η ίδια κατάληξη επιφυλάσσεται και για όλους τους εσωτερικούς πλανήτες του Ήλιου μας, της Γης συμπεριλαμβανομένης, ο οποίος θα μετατραπεί τότε σε μιμητή του μυθικού Κρόνου, που θα καταπιεί τα ίδια του τα παιδιά.
ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ: Η πρώτη διαστημική συσκευή που πέρασε από τον Ερμή ήταν ο Μάρινερ 10 (1974-5). Ο Μάρινερ 10, φωτογράφησε σχεδόν την μισή επιφάνεια του Ερμή, στέλνοντάς μας 10.000 φωτογραφίες που μας αποκάλυψαν το “βλογιοκομμένο πρόσωπο” του πλανήτη από μετεωρικούς κρατήρες. Παρ’ά τις ακραίες θερμοκρασίες του πλανήτη, υπάρχουν σημεία στις πολικές περιοχές του Ερμή που θα μπορούσαν να είναι τα σημεία προσεδάφισης μελλοντικών διαστημικών αποστολών. Στα σημεία αυτά, προστατευμένα από τις καυτές ηλιακές ακτίνες, πρέπει να υπάρχει ακόμη και σήμερα πάγος και παγωμένο δοξείδιο του άνθρακα, υπολείμματα της αρχέγονης εποχής πριν από 4 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν πάγωσαν για πρώτη φορά τα υλικά αυτά μετά την γέννηση του πλανήτη. Η ανάλυση παρόμοιων υλικών από κάποιο μελλοντικό διαστημόπλοιο θα μας πληροφορούσε για την κατάσταση που επικρατούσε τότε. Το δεύτερο διαστημόπλοιο που τον επισκέπτεται είναι το MESSENGER, που έχει πραγματοποιήσει τρεις διελεύσεις χαρτογραφώντας το 98% της επιφάνειας του πλανήτη. Η χαρτογράφηση ολοκληρώθηκε το 2011, οπότε και μπήκε σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΜΗ:
Αφήλιο: 69.816.900 χλμ., Περιήλιο: 46.001.200 χλμ.
Περίοδος περιφοράς (έτος): 87,929, Περίοδος περιστροφής: 58,646 ημέρες
Βαρύτητα επιφάνειας: 3,70 μ./δευτ. ή 0,38g2.
Θερμοκρασία επιφάνειας: -193,15°C έως 426,85°C
Σύσταση ατμόσφαιρας: 42% Οξυγόνο 29% Νάτριο, 22% Υδρογόνο, 6% Ήλιο, 0,5% Κάλιο.
Βιβλιογρ.: Dunne, J. A. and Burgess, E. (1978). Το ταξίδι του Mariner 10: Αποστολή στην Αφροδίτη και τον Ερμή. NASA History Office
www.scribd.com/oikonomukon
1. Στα Ελληνιστικά Χρόνια ονομαζόταν και Στίλπων (λαμπρός-γυαλιστερός).
2. g είναι η επιτάχυνση της πτώσης ενός σώματος στη γήινη επιφάνεια.
ΒΙΝΤΕΟ:
Ακολουθήστε το στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.