Στην καρδιά της οροσειράς δημιουργείται η Ορεινή Έρημος, ένα σεληνιακό υψίπεδο με περισσότερες από πενήντα γυμνές κορυφές πάνω από τα 2000μ. που μοιάζουν με κώνους, οι λεγόμενοι σωροί. Στις βάσεις τους σχηματίζονται δολίνες σε μορφή ανεστραμμένου κώνου. Είναι το πιο μυστηριώδες και απόκοσμο τοπίο που μπορεί να συναντήσει κανείς στην Ελλάδα και μοναδικό σε ολόκληρο το Βόρειο Ημισφαίριο. Η ορειβασία στα Λευκά Όρη απαιτεί πολύ καλή φυσική κατάσταση, εμπειρία και πολύ καλό προσανατολισμό. Σε πολλά σημεία υπάρχουν καταφύγια, από όπου μπορεί κάποιος να συνεχίσει την ανάβασή του στις κοντινές κορυφές.

Τα χιόνια καλύπτουν τις υψηλότερες περιοχές έως τον Ιούνιο. Στα Λευκά Όρη υπάρχουν πολλά σπήλαια, σπηλαιοβάραθρα και φαράγγια. Το διασημότερο φαράγγι είναι το φαράγγι της Σαμαριάς στον Εθνικό Δρυμό των Λευκών Ορέων, ενώ άλλα γνωστά φαράγγια στα νότια είναι της Αράδαινας, της Τρυπητής, του Κλάδου, της Αγίας Ειρήνης, της Ίμβρου, του Καλλικράτη και στα βόρεια το Βρυσί, του Θερίσου, του Κυκλάμινου, των Μποριανών, το Κυδώνι και άλλα. Στα Λευκά Όρη υπάρχουν τα βαθύτερα σπηλαιοβάραθρα της Ελλάδος, όπως ο Γουργούθακας και το Λιοντάρι. Πολλά είναι και τα οροπέδια, με σημαντικότερα του Ομαλού και τα μικρότερα οροπέδια της Ανώπολης, του Ασκύφου, της Ταύρης και της Νιάτου.

Τα Λευκά Όρη φιλοξενούν πάρα πολλά είδη χλωρίδας και πανίδας, πολλά από τα οποία είναι στενοενδημικά, δηλαδή δεν απαντώνται πουθενά αλλού, ούτε σε άλλες περιοχές της Κρήτης. Οι περιοχές κοντά στις νότιες πλαγιές καλύπτονται από δάση με κυπαρίσσια, πουρνάρια και πεύκα, ενώ περιοχές με περισσότερη υγρασία καλύπτονται από δάση με καστανιές, πλατάνια και άλλα υδρόφιλα φυτά.

Η οροσειρά της Ίδης, πιο γνωστή ως Ψηλορείτης, βρίσκεται στο κέντρο της Κρήτης και φιλοξενεί την ψηλότερη κορυφή της Κρήτης, τον Τίμιο Σταυρό με υψόμετρο 2456μ., στον οποίο υπάρχει το εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού. Το χιόνι στον Ψηλορείτη διατηρείται συνήθως ως τον Ιούνιο. Μοναδικά σπήλαια, καρστικοί σχηματισμοί, βαθιά φαράγγια, μικρά οροπέδια, δάση, χωριά στην άκρη του γκρεμού και γυμνές αλπικές ζώνες συνθέτουν το ανεπανάληπτο σκηνικό.

Οι αρχαίοι Μινωίτες τον θεωρούσαν ιερό βουνό και πολλοί μύθοι τον έχουν επίκεντρο, με κυριότερο την ανατροφή του Δία στο σπήλαιο του Ιδαίου Άντρου. Παλαιότερα ο Ψηλορείτης καλυπτόταν από μεγάλα δάση, δείγματα των οποίων βρίσκονται σε πολλά σημεία του, με το πρινοδάσος του Ρούβα να είναι το σημαντικότερο. Στον ορεινό Μυλοπόταμο, με πρωτεύουσα τα Ανώγεια, ο επισκέπτης θα γνωρίσει τους αυθεντικούς Κρητικούς. Αξίζει κάποιος να επισκεφτεί το Οροπέδιο της Νίδας με τα μητάτα, τα «πρωτόγονα» πέτρινα θολωτά τυροκομεία δίπλα στις μάντρες που αρμέγουν τα κοπάδια τους οι βοσκοί το καλοκαίρι και παράγουν τα μοναδικά Κρητικά τυριά. Εκεί κοντά υπάρχει το Ιδαίον Άντρον, η Αρχαία Ζώμινθος και το αστεροσκοπείο του Σκίνακα.

Ο Ψηλορείτης είναι γεμάτος με εντυπωσιακά σπήλαια, με επισκέψιμα αυτά του Σφενδόνη στα Ζωνιανά και του Γεροντόσπηλιου στο Μελιδόνι, ενώ τεράστιας αρχαιολογικής αξίας είναι το σπήλαιο των Καμαρών. Ο γιγάντιος ορεινός όγκος αποθηκεύει τεράστιες ποσότητες νερού τροφοδοτώντας πολλές πηγές και λίμνες, όπως του Ζαρού, το φράγμα της Φανερωμένης και τις πηγές του Αλμυρού ποταμού στα Ελληνοπεράματα. Το έδαφος του Ψηλορείτη σκίζεται από μεγάλα και βαθιά φαράγγια. Εντυπωσιακότερα είναι το καταπράσινο φαράγγι του Γάφαρη στο Ρούβα, το άγριο φαράγγι των Βοριζίων, των Ζωνιανών, του Αλμυρού, του Κρουσσώνα, του Βρωμονερού, των Ασιτών και των Πλατανιών Αμαρίου.

Η ψηλότερη κορυφή της Δίκτης ονομάζεται Σπαθί (2148μ.), ενώ υπάρχουν ακόμη δύο κορυφές πάνω από τα 2000μ.. Στο κέντρο της οροσειράς, σε υψόμετρο 850μ. σχηματίζεται το μεγαλύτερο οροπέδιο της Κρήτης, το Οροπέδιο Λασιθίου, περιτριγυρισμένο από τα οροπέδια του Καθαρού, του Λιμνάκαρου, της Μάρης, της Λαπάθου, του μικρού Ομαλού της Βιάννου, της Εργάνου, του Νήσιμου και άλλα. Στο Λιμνάκαρο υπάρχει το καταφύγιο του Ορειβατικού Συλλόγου, από το οποίο ξεκινάει η ανάβαση στο Καρφί.

Αρκετά φαράγγια διασχίζουν τον ορεινό όγκο της Δίκτης. Δύο από αυτά έχουν το όνομα Χαυγάς και βρίσκονται στο Οροπέδιο Λασιθίου και στη Καλαμαύκα. Γνωστά είναι και τα πεζοπορικά φαράγγια της Σαρακίνας, του Αδριανού, της Ρόζας και της Κριτσάς. Η Δίκτη αποτελεί σπουδαίο καταφύγιο πανίδας και χλωρίδας. Οι πλαγιές σε χαμηλά υψόμετρα είναι κατάφυτες από ελιές, χαρουπιές και πεύκα. Στις νοτιοανατολικές υπερώιες σχηματίζεται το μεγαλύτερο πευκοδάσος της Κρήτης, το Σελάκανο, ενώ κοντά στο Κράσι υπάρχει ένα σπουδαίο δάσος από μεγάλες αριές, το Αζιλακόδασος.

Τα εύφορα οροπέδια και οι ορεινές κοιλάδες της Δίκτης παράγουν ποικιλία γεωργικών προϊόντων όπως πατάτες, κηπευτικά, αχλάδια, μήλα και καρύδια. Επίσης στα ορεινά υπάρχει σημαντική παραδοσιακή κτηνοτροφία αιγοπροβάτων. Στο οροπέδιο Λασιθίου, κοντά στο χωριό Ψυχρό βρίσκεται το επισκέψιμο Δικταίο Άντρο, το σπήλαιο στο οποίο πιστεύεται ότι γεννήθηκε ο Δίας.

Σχηματίζονται ανάμεσα στην πεδιάδα της Μεσαράς και στο Λιβυκό Πέλαγος, ξεκινώντας ανατολικά από τον Τσούτσουρα και καταλήγοντας στα δυτικά στο Ακρωτήριο Λίθινο. Το υψόμετρο των Αστερουσίων δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο, αλλά η πρόσβαση είναι γενικά δύσκολη, καθώς το ανάγλυφο είναι πολύ άγριο, με χωματόδρομους, φαράγγια και χαράδρες. Η ψηλότερη κορυφή είναι ο Κόφινας με υψόμετρο 1231μ..

Κύριο χαρακτηριστικό των Αστερουσίων είναι οι υψηλές θερμοκρασίες, η ξηρασία και η πολύ χαμηλή βλάστηση, κυρίως από φρύγανα. Τα ελάχιστα δέντρα που πασχίζουν να φυτρώσουν γίνονται αμέσως βορά στις πεινασμένες κατσίκες που θερίζουν τα πάντα στο πέρασμά τους. Γυμνά βουνά, κοφτερά βράχια και απότομοι γκρεμοί εκατοντάδων μέτρων που καταλήγουν στην θάλασσα, δίνουν ένα μυστηριακό χαρακτήρα σε όλη την περιοχή, που όμοια της δεν υπάρχει αλλού στην Ευρώπη.