Γράφει η Ρίτα Βελώνη //

 

Σίγουρα, πολλές φορές έχετε χρησιμοποιήσει κάποιο παυσίπονο, για να ανακουφιστείτε από έναν ενοχλητικό πόνο ή από τον υψηλό πυρετό. Όμως, πόσο καλά γνωρίζετε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όλων αυτών των αναλγητικών και αντιπυρετικών φαρμάκων, ή ακόμα τις τυχόν παρενέργειες που μπορεί να προκύψουν από την κατάχρηση και την αλόγιστη χρήση τους;

Είναι αναμφίβολα, τα πιο «δημοφιλή» φάρμακα και χορηγούνται συνήθως, χωρίς ιατρική συνταγή. Ο λόγος για τα παυσίπονα, που η κατανάλωση τους φτάνει στην Ελλάδα τα 35 εκατομμύρια κουτιά ή τα 600 εκατομμύρια χάπια το χρόνο. Ωστόσο, παρά την άμεση ανακούφιση που μας προσφέρουν όλα τα παυσίπονα, τα οποία κυκλοφορούν στο εμπόριο όχι μόνο ως χάπια, αλλά και ως υπόθετα, αναβράζοντα δισκία ή και σε μορφή ενέσιμη, καλό είναι να γνωρίζουμε μερικά λεπτομερή στοιχεία για τη δράση τους και τις ιδιαιτερότητές  τους.

Τι περιέχουν στη σύσταση τους

Τα περισσότερα παυσίπονα, στηρίζουν τη δράση τους στο ακετυλοσαλυκιλικό οξύ (ασπιρίνη) και στην παρακεταμόλη. Κάποια έχουν συνδυασμούς και των δύο αυτών ουσιών μαζί, ή τους έχουν προστεθεί και καφείνη, βιταμίνη C, ή ακόμα υδροξείδια μαγνησίου και αργιλίου. Και εδώ, πρέπει να διευκρινιστεί ότι ασπιρίνη και ακετοσαλυκιλικό οξύ είναι η ίδια ουσία, την οποία περιέχουν πολλά σκευάσματα, που δεν αναφέρονται ως ασπιρίνη.

  Η δράση τους στον οργανισμό

• Το ακετοσαλυκιλικό οξύ (ασπιρίνη), έχει αναλγητική, αντιπυρετική αντιφλεγμονώδη και αντιθρομβωτική δράση. Συνδυάζει δηλαδή ταυτόχρονα πολλές ιδιότητες. Τα παυσίπονα ωστόσο που περιέχουν την συγκεκριμένη ουσία, δεν πρέπει να χορηγούνται σε άτομα με γαστρεντερικές διαταραχές και σε γυναίκες, κατά την διάρκεια της περιόδου, επειδή το ακετοσαλυκιλικό οξύ, αυξάνει στον οργανισμό την αιμορραγική διάθεση.
• Η παρακεταμόλη, έχει αναλγητική και αντιπυρετική δράση, ενώ η αντιφλεγμονώδης δράση της είναι υπό έρευνα. Τα παυσίπονα, που περιέχουν παρακεταμόλη, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να προκαλέσουν ηπατική βλάβη.
• Η καφείνη, χρησιμοποιείται σε πολλά έξτρα σκευάσματα, γιατί εκτός ότι παρέχει στον οργανισμό και τη δική της ήπια αναλγητική δράση, έχει και την ιδιότητα να αυξάνει την απορρόφηση του ακετυλοσαλυκιλικού οξέως (ασπιρίνης), καθώς και να παρεμβαίνει στο μεταβολισμό της παρακεταμόλης. Μπορεί, όμως και αυτή, να προκαλέσει γαστρεντερικούς ερεθισμούς, αλλά και διέγερση στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
• Η χρήση της βιταμίνης C, στα παυσίπονα, αυξάνει επίσης την απορρόφηση του ακεταλοσαλυκιλικού οξέως, αλλά σε υψηλές δόσεις μπορεί να προκαλέσει διάρροια και ερεθισμό του γαστρεντερικού συστήματος.
• Τα υδροξείδια μαγνησίου και αργιλίου, είναι φαρμακευτικές ουσίες, οι οποίες προστατεύουν το στομάχι, αφού έχουν την ιδιότητα να εξουδετερώνουν το υδροχλωρικό οξύ, καθιστώντας έτσι, την ασπιρίνη ελαφρότερη. Υψηλές όμως δόσεις υδροξειδίων του αργιλίου, μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα, ενώ του μαγνησίου διάρροια.

Χρήσιμες πληροφορίες

• Όλα τα παυσίπονα, ανήκουν στην κατηγορία των μη στεροειδών αντιφλογμονοδών φαρμάκων, δηλαδή στα σκευάσματα που «χτυπάνε» τις φλεγμονές χωρίς να περιέχουν κορτιζόνη.
• Τα περισσότερα παυσίπονα, απευθύνονται σε ήπιας ή μέσης έντασης πόνους, σε μυοσκελετικά άλγη όπως ο πονοκέφαλος , ο πονόδοντος, οι αρθραλγίες κ.α.
• Πολύς κόσμος, συγχέει την ασπιρίνη με άλλα παυσίπονα ή αντιπυρετικά, όπως το Depon, το Panadol κλπ. Τα σκευάσματα αυτά γίνονται πιο ανεκτά από το γαστρεντερικό σύστημα, από την άλλη πλευρά όμως, δεν διαθέτουν την αντιφλεγμονώδη ιδιότητα της ασπιρίνης.
• Η παυσίπονη ουσία, αρχίζει να επενεργεί στον οργανισμό συνήθως 30 λεπτά μετά τη λήψη της και διαρκεί περίπου 4 ώρες.
• Η ένδειξη «έξτρα» στη συσκευασία, σημαίνει ότι το παυσίπονο, έχει μεγαλύτερη ποσότητα μιας συγκεκριμένης ουσίας, δηλαδή υψηλότερη περιεκτικότητα και κατά συνέπεια, μπορεί να επενεργήσει σε πιο έντονους πόνους.
• Τα αναβράζοντα δισκία, απορροφώνται πιο γρήγορα από τον οργανισμό, αλλά έχουν το μειονέκτημα ότι δεν «σπάνε» σε μικρότερες δόσεις.
• Τα περισσότερα αναβράζοντα δισκία στην αγορά συνοδεύονται από βιταμίνη C ή από άρωμα λεμονιού.

Αλληλεπίδραση φαρμάκων και υγρών

Ορισμένα υγρά βοηθούν στην καλύτερη απορρόφηση των αναλγητικών φαρμάκων, ενώ άλλα την περιορίζουν. Τα γκρέιπ -φρουτ και η πορτοκαλάδα π.χ. αυξάνουν την απορρόφηση της ασπιρίνης. Αντίθετα η σόδα «μπλοκάρει» την δράση της. Επίσης ο καφές, ενισχύει τη αναλγητική της δράση, όμως, ο συνδυασμός καφέ και ασπιρίνης, αντενδείκνυται σε περιπτώσεις γαστρίτιδας και έλκους, γιατί ενισχύονται οι παρενέργειες του σκευάσματος και μπορεί να προκληθεί γαστρορραγία ή διάτρηση στομάχου.  Φυσικά, ο κυριότερος διαλύτης όλων των φαρμάκων είναι το νερό, γι’ αυτό και κάθε χάπι, έχει σχεδιαστεί έτσι, ώστε να χορηγείται με 200 ml νερό (ένα ποτήρι). Είναι, λοιπόν, λάθος να πίνουμε μόνο δυο γουλιές νερό μετά από κάθε χάπι που λαμβάνουμε.

Τι συμβαίνει όταν καταπίνουμε ένα χάπι

Το χάπι περνάει από τον οισοφάγο και πηγαίνει στο στομάχι, όπου διαλύεται, προκειμένου να απορροφηθεί και να καταλήξει στο αίμα. Η απορρόφηση του φαρμάκου εξαρτάται από:

• Την ποσότητα γαστρικού οξέως που εκκρίνεται στο στομάχι
• Την κινητικότητα του γαστρεντερικού σωλήνα
• Το μέγεθος του στομάχου (σε περίπτωση επέμβασης, μπορεί να είναι μικρότερο από το κανονικό).

Κάθε ουσία, έχει ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα «παραμονής» στον οργανισμό. Η φαρμακευτική δηλαδή ουσία, δεν μεταβολίζεται και δεν απεκκρίνεται αυτομάτως, αλλά μένει στον οργανισμό για κάποιες ώρες. Έτσι, αν παίρνουμε ένα χάπι με λίγη ώρα διαφορά από το προηγούμενο, αυτό θα προστεθεί και στην προηγούμενη δόση. Χρήσιμο είναι λοιπόν, να τηρούνται τα ωράρια και ο ασθενής, να συνυπολογίζει το χρόνο που πέρασε  από την τελευταία δόση φαρμάκου που πήρε.

Προσοχή στις οδηγίες

Το γεγονός ότι τα αναλγητικά και τα αντιπυρετικά χορηγούνται και χωρίς ιατρική συνταγή, δεν σημαίνει ότι πρέπει να καταναλώνονται αλόγιστα και πολλές φορές μάλιστα χωρίς να διαβάζουμε καν τις οδηγίες. Ας μην ξεχνάμε ότι κάθε παυσίπονο εκτός από πλεονεκτήματα, έχει και «μειονεκτήματα» σε σχέση με τις ευαισθησίες εκείνου που το καταναλώνει. Για παράδειγμα υπάρχουν άτομα που πάσχουν από αλλεργίες ή έλκος, και δεν μπορούν να πάρουν ποτέ ένα συγκεκριμένο φάρμακο και στην  πραγματικότητα να έχουν και αυτά κάτι το απαγορευτικό. Γι’ αυτό, όταν υπάρχει κάποια άλλα, να νομίζουν ότι μπορούν να το πάρουν άφοβα, ενώ στην πραγματικότητα η δοσολογία πρέπει να καθορίζεται από το γιατρό που παρακολουθεί τον ασθενή. Όμως, ακόμα  και όταν δεν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος υγείας που να εμποδίζει την χορήγηση κάποιου αναλγητικού ή αντιπυρετικού σκευάσματος, καλό είναι ο ενδιαφερόμενος, πριν πάρει το σκεύασμα, να διαβάζει πάντα προσεκτικά τις οδηγίες.

* Επίσης, τα παιδιά και οι έφηβοι κάτω των 19 ετών δεν πρέπει να παίρνουν ασπιρίνη χωρίς την έγκριση του γιατρού. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η χορήγηση της ασπιρίνης σε παιδιά και έφηβους μπορεί να προκαλέσει το σύνδρομο Reye, μια πολύ σοβαρή πάθηση που  προσβάλει όλα τα όργανα και συχνότερα το συκώτι και τον εγκέφαλο. Ακόμα, η χρήση της παρακεταμόλης, αναλγητικού που χορηγείται και σε παιδιά, καλό είναι να αποφεύγεται ή υπερβολική χορήγηση της στις μικρές ηλικίες, καθώς μπορεί να οδηγήσει επίσης σε παρενέργειες.

 

INFO

 Τα νέα δεδομένα για την Ασπιρίνη 

Στον αιώνα που πέρασε, η ασπιρίνη, χωρίς σοβαρές αντενδείξεις και παρενέργειες, έχει ήδη κατοχυρωθεί ως η πλέον επιτυχημένη παυσίπονη, αντιπυρετική, αντιφλεγμονώδης και αντιθρομβωτική ουσία, όλων των εποχών.

Ωστόσο, σύμφωνα με όσα δήλωσε πρόσφατα στο 42ο Πανελλήνιο Καρδιολογικό Συνέδριο στην Αθήνα, ο καθηγητής Καρδιολογίας στο ΕΚΠΑ και Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας Κωνσταντίνος Τούτουζας, η χρήση της ασπιρίνης στην πρωτογενή πρόληψη (σ.σ. τι πρέπει να κάνουμε για να μην πάθουμε κάτι) αλλάζει. Μέχρι πρόσφατα, ανέφερε ο καθηγητής, οι καρδιολόγοι ειδικά για ανθρώπους υψηλού κινδύνου (καπνιστές, διαβητικούς, παχύσαρκους, δηλαδή σε όσους έχουν υψηλές πιθανότητες να πάθουν έμφραγμα, να κάνουν στεφανιαία νόσο, bypass, μπαλονάκι), θεωρούσαν ότι πιθανώς να ωφελούνται με μία ασπιρίνη την ημέρα και μάλιστα σε ηλικίες 40-50 ίσως και λίγο μεγαλύτεροι.

Δύο μεγάλες μελέτες, όμως, που πρόσφατα έχουν δημοσιευθεί στο «New England Journal of Medicine» και συζητήθηκαν στο  Καρδιολογικό Συνέδριο στην Αθήνα, έδειξαν, ότι ναι μεν υπάρχει όφελος, αλλά δυστυχώς οι επιπλοκές που μπορεί να εμφανιστούν, που είναι κυρίως αιμορραγίες από το πεπτικό, είναι περισσότερες από αυτές που περίμεναν οι ειδικοί και μεγαλύτερες από το όφελος που προκαλείται. «Άρα, αυτό που κάναμε παλιά και λέγαμε σε όλους που ήταν υψηλού κινδύνου να παίρνουν μία ασπιρίνη την ημέρα, πλέον πρέπει να γίνεται με φειδώ, όταν υπάρχει σωστή ένδειξη για να πάρει την ασπιρίνη ο ασθενής. Αυτό είναι το νέο στοιχείο το οποίο πέρασε και στις καινούργιες κατευθυντήριες οδηγίες στην Αμερική και παντού», επεσήμανε ο κ. Τούτουζας, τονίζοντας παράλληλα: «όσοι έχουν στεφανιαία νόσο (πχ. όσοι έχουν στενώσεις στις αρτηρίες, στις καρωτίδες, στην αορτή ή στις περιφερικές αρτηρίες), πρέπει να παίρνουν ασπιρίνη. Όσον αφορά τα άτομα που έχουν στεντ, και μέχρι πρόσφατα παίρνανε μία ασπιρίνη την ημέρα εφ’ όρου ζωής, πλέον, σύμφωνα με τον καθηγητή, αλλάζουν φάρμακο.

* Πηγή για τα ερευνητικά δεδομένα της Ασπιρίνης ΑΠΕ-MΠE.