Θεραπεία πόνου σε ασθενείς με πάρα-/τέτραπληγία
Παραπληγία/Παραπάρεση ή Τετραπ΄ληγία/Τετραπάρεση είναι καταστάσεις κατά τις οποίες ασθενείς για διαφόρους λόγους αδυνατούν να κινήσουν τα κάτω άκρα ή και τα 4 άκρα αντίστοιχα. Τα συχνότερα αίτια είναι τραύματα, νευρολογικές νόσοι, ακινησία για μεγάλο χρονικό διάστημα και άλλα. Ασθενείς με Πάρα- ή Τετραπληγία εμφανίζουν πολύ συχνά αλγαισθητικό ή νευροπαθητικό πόνο, ο οποίος στις περισσότερες των περιπτώσεων αντιμετωπίζεται ανεπαρκώς ή δεν αντιμετωπίζεται καθόλου.
Πως γίνεται η θεραπεία πόνου σε πάρα-/τέτραπληγικούς:
Σε αυτούς τους ασθενείς η θεραπεία πόνου περιλαμβάνει τρεις κυρίους άξονες:
1. Φαρμακοθεραπεία - μη επεμβατική θεραπεία:
Η θεραπεία με φάρμακα μπορεί να μειώσει τον πόνο κατά 30 έως 50%. Συμβάλλει στη διατήρηση της ικανότητας για εργασία και κοινωνική δραστηριότητα ή της ατομικής δομής σχέσεων και έτσι βελτιώνει όχι μόνο την ποιότητα του ύπνου αλλά και την ποιότητα ζωής. Χρησιμοπούνται:
- Μη οπιοειδή αναλγητικά, τα οποία, ανάλογα με τη μορφή, όχι μόνο έχουν αναλγητική και αντιπυρετική δράση, αλλά μπορούν επίσης να ομαλοποιήσουν την αυξημένη ευαισθησία των αλγοϋποδοχέων στους κατεστραμμένους ιστούς.
- Οπιοειδή αναλγητικά που καταστέλλουν τη μετάδοση του πόνου και είναι επίσης αποτελεσματικά σε πολύ έντονο πόνο. Ωστόσο, παρενέργειες, όπως η δυσκοιλιότητα και η ναυτία μπορεί να εμφανιστούν κατά τη θεραπεία με οπιοειδή, οι οποίες με τη σειρά τους πρέπει να αντιμετωπιστούν.
- Μη αναλγητικά (συναναλγητικά), όπως π.χ αντικαταθλιπτικά, ή αντιεπιληπτικά, ειδικά για τον νευροπαθητικό πόνο ή αντίστοιχα αντισπασμωδικά.
- Νευροληπτικά, για επίτευξη ηρεμίας, μείωσης ναυτίας κατά τη χρήση οπιοειδών.
- Ηρεμιστικά και κεντρικά μυοχαλαρωτικά, για επώδυνη μυϊκή ένταση, σπασμούς και άγχος. Baclofen, για πόνο που προκαλείται από αυξημένο μυϊκό τόνο ή σπαστικότητα, Clonidin σε συνδυασμό με οπιοειδή και τέλος κορτιζόνη, για επώδυνη συμπίεση νεύρων λόγω π.χ. χρόνιας φλεγμονής.
2. Μη φαρμακευτικά, μη επεμβατικά μέτρα:
Στη μη φαρμακευτική, μη επεμβατική θεραπεία, υπάρχουν διάφορες διαθέσιμες επιλογές:
- φυσιοθεραπευτικά μέτρα για την ενδυνάμωση των μυών και τη μείωση των μυϊκών ανισορροπιών
- φυσικές θεραπείες (όπως μασάζ, θερμοθεραπεία και ηλεκτροθεραπεία) για την πρόληψη του χρόνιου αλγαισθητικού ή νευροπαθητικού πόνου
- ψυχολογικές προσεγγίσεις που μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση του πόνου μέσω καλύτερης επεξεργασίας (μείωση της αντίληψης του πόνου από τον εγκέφαλο).
- Kinesio taping για την ανακούφιση του οξέος και χρόνιου πόνου, ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος, χαλάρωση των μυών, ελάττωση του οιδήματος οιδήματος, βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος.
- λοιπές θεραπείες π.χ. γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, βασική διέγερση, ρυθμικοί εναγκαλισμοί, μασάζ χεριών, αρωματοθεραπεία, βελτίωση της διατροφής.
3. Χειρουργικές-επεμβατικές θεραπείες:
Οι μέθοδοι θεραπείας της χειρουργικής θεραπείας πόνου που μπορούν να χρησιμοποιηθούν περιλαμβάνουν :
- Νευροτροποποιητικές διαδικασίες στις οποίες η μετάδοση και η επεξεργασία του πόνου επηρεάζεται από ηλεκτρική διέγερση επιφανειακών νεύρων στο επίπεδο του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού,
- Η χρήση φαρμακευτικών αντλιών μέσω των οποίων μπορούν να χορηγηθούν παυσίπονα κοντά στο νωτιαίο μυελό ή ενδοραχιαία. Όσον αφορά την ενδοραχιαία οδό, τοποθετείται μία αντλία, η οποία εγχέει με συγκεκριμένη ταχύτητα φαρμακευτικές ουσίες που επηρεάζουν το κεντρικό νευρικό σύστημα (κυρίως μορφίνη και baclofen) στον σπονδυλικό σωλήνα. Αυτή η μέθοδος είναι ιδιαίτερα επιτυχημένη στη θεραπεία του χρόνιου πόνου και της έντονης (γενικευμένης ή στα κάτω άκρα) σπαστικότητας. Ενδεχόμενοι κίνδυνοι είναι επιμόλυνση, ή αλλαγές στο ενδοκρινικό σύστημα.
- Εν τω βάθει εγκεφαλική νευροδιέγερση, όπου τμήματα του κεντρικού νευρικού συστήματος αντιμετωπίζονται με ηλεκτρικά ερεθίσματα με στόχο την ανακούφιση του πόνου.
Θεραπευτική στρατηγική
Στη θεραπεία πόνου ισχύει η αρχή του σχεδίου βήμα προς βήμα, δηλ. οι μέθοδοι θεραπείας που επιλέγονται θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο επεμβατικές, να έχουν όσο το δυνατόν λιγότερες πιθανές παρενέργειες και επιπλοκές και να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο αγχωτικές για τον ασθενή. Αυτό έχει να κάνει με την ένταση του πόνου, της δραστηριότητες-προσδοκίες του ασθενή και με το πόσο αυτός επηρεάζει την ποιότητα ζωής του. Αν και σήμερα μπορούν να επιτευχθούν πολύ καλά αποτελέσματα με φαρμακευτικές θεραπείες και υποστηρικτικά μέτρα (φυσιοθεραπεία, ψυχοθεραπεία και συμπεριφορική θεραπεία) είναι επίσης διαθέσιμες επεμβατικές θεραπείες. Η θεραπεία οφείλει να είναι εξατομικευμένη. Στόχος κάθε ολοκληρωμένης θεραπείας πόνου είναι να εξασφαλίσει τη συμμετοχή στην καθημερινή ζωή, μειώνοντας τον πόνο και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής. Πάνω απ' όλα, όμως στόχος είναι να εξέλθει ο ασθενής από τον φαύλο κύκλο -άγχους-έντασης πόνου–αγχώδους προσδοκίας-έντασης πόνου-.