Εφηβεία και ο ρόλος της οικογένειας.
Η εφηβεία αποτελεί μια μεταβατική περίοδο από την παιδική ηλικία προς την ωριμότητα, είναι το πέρασμα του ατόμου από την ανεμελιά και την πλήρη εξάρτηση, στο κόσμο του ενήλικα με την υπευθυνότητα και την αυτοδιαχείριση.
Όμως πόσο κοντά είμαστε στα παιδιά σε αυτή τη μετάβαση; Τελικά τα διευκολύνουμε ή τα δυσκολεύουμε σε αυτή την ούτως ή άλλως απαιτητική φάση που διανύουν;
Θα έλεγε κανείς πως η εφηβεία θεωρείται μια περίοδος εσωτερικής αναταραχής, άγχους που χαρακτηρίζεται από έντονες διακυμάνσεις στη διάθεση και από απρόβλεπτη συμπεριφορά.
Η γονεϊκή στήριξη και διαπαιδαγώγηση μπορεί να λειτουργήσει ως μια “πρόληψη” των προβλημάτων συμπεριφοράς που προκύπτουν συνήθως στην εφηβεία.
Οι γονείς βασίζονται σε δύο άξονες της γονεϊκής συμπεριφοράς που είναι , ο έλεγχος ή αυτονομία και η αγάπη ή απόρριψη. Αυτά τα βιώματα είναι εκείνα που θα καθορίσουν τη διαμόρφωση της προσωπικότητας, αν το παιδί θα εξελιχθεί σε έναν νέο με ανασφάλειες και κλεισμένο στον εαυτό του ή ένα παιδί με αυτοπεποίθηση που έχει την υγιή τόλμη της νιότης του.
Οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που έχουν βιώσει παραμέληση και απόρριψη από τους γονείς, μεγαλώνοντας, στην ηλικία της εφηβείας, εκδηλώνουν περισσότερο αποκλίνουσες συμπεριφορές καθώς επίσης μαθησιακές δυσκολίες και αγχώδεις διαταραχές.
Αντίθετα, οι γονείς που δείχνουν αγάπη, αποδοχή, κατανόηση, ενδιαφέρον και ζεστασιά προς το παιδί, μεγαλώνουν παιδιά με καλή εικόνα για τον εαυτό τους, που γίνονται έφηβοι με μεγαλύτερη ψυχική σταθερότητα και ασφάλεια.
Η οικογένεια αποτελεί την πιο σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση της αντίληψης του εφήβου για τον εαυτό του καθώς και της αυτοεκτίμησής του. Η οικογένεια είναι ο χώρος μέσα στον οποίο ο έφηβος αρχίζει και αντιλαμβάνεται τον εαυτό του μέσω της αλληλεπίδρασης και της σχέσης με τους γονείς. Από το μέγεθος της συναισθηματικής στήριξης του παιδιού από τους γονείς κρίνεται και η στάση του παιδιού προς τον εαυτό του. Αν οι γονείς περιβάλλουν τον έφηβο με σεβασμό και εμπιστοσύνη , τότε και ο ίδιος νιώθει τον εαυτό του άξιο εμπιστοσύνης και σεβασμού. Οι γονείς λειτουργούν ως ένας καθρέφτης μέσα από τον οποίο οι έφηβοι δομούν την ταυτότητά τους.
Εξίσου σημαντικό ρόλο παίζουν η αυτονομία και η ελευθερία του εφήβου. Η αίσθηση των εφήβων ότι οι γονείς τους τους εμπιστεύονται και τους αντιμετωπίζουν ως υπεύθυνα και ώριμα άτομα, συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση της αυτοεκτίμησής τους. Η αυτοεκτίμηση αποτελεί ένα κυρίαρχο στοιχείο, κατά τη δόμηση της ταυτότητάς τους. Φυσικά, είναι σημαντικό να πούμε σε αυτό το σημείο ότι η ελευθερία δεν σημαίνει έλλειψη ορίων. Η οριοθέτηση είναι ένα πλαίσιο που δημιουργεί μεγάλη ασφάλεια στους εφήβους αλλά και στους γονείς καθώς επίσης είναι σημαντική ένδειξη ενδιαφέροντος και φροντίδας προς τους εφήβους.
Μια επίσης σημαντική ευθύνη των γονέων είναι η προετοιμασία του εφήβου για το μέλλον. Οι νέοι ήδη διακατέχονται από την ανησυχία και την αβεβαιότητα για το μέλλον τους. Οι γονείς σε αυτήν την περίπτωση οφείλουν να δίνουν ερεθίσματα και να διευρύνουν τους ορίζοντες των παιδιών και παράλληλα να αποτελούν και οι ίδιοι παράδειγμα ώστε να έχουν πρότυπα να τους εμπνεύσουν και να ταυτιστούν.
Με αυτούς τους τρόπους οι γονείς χτίζουν τις γέφυρες για μια σταθερή σχέση εμπιστοσύνης και ανοιχτής επικοινωνίας στα απαιτητικά χρόνια της εφηβείας. Μέσω της ενθάρρυνσης του εφήβου στο να εκφράζεται, αλλά και ενισχύοντας την ανάγκη και την επιθυμία του νέου για εξερεύνηση. Σαν να δημιουργείται ένα ασφαλές πλαίσιο που διευκολύνει τον νέο να πειραματιστεί χωρίς να μπει σε “επικίνδυνες” καταστάσεις για τον ίδιο.
Εν κατακλείδι, οι έφηβοι χρειάζονται κατανόηση, συναισθηματική στήριξη αλλά και δυνατότητα επιλογών για να χτίσουν την ταυτότητά τους και να περάσουν με αυτοπεποίθηση το κατώφλι προς την ενήλικη ζωή. Τα παιδικά βιώματα αλλά και οι κοινωνικές συνθήκες στις οποίες μεγαλώνουν έχουν κυρίαρχο ρόλο σε αυτήν τη διαμόρφωση, οπότε εμείς οι ενήλικες έχουμε μεγάλη ευθύνη για την ομαλή αυτή μετάβαση.
Άλλωστε αυτό που μετράει στο τέλος δεν είναι ο κόσμος που θα αφήσουμε στα παιδιά μας, αλλά τα παιδιά που θα αφήσουμε στον κόσμο (Federico Mayor UNESCO, 1995).
