Πληροφορίες για την Άθυτο
Tuesday, August 04, 2020
Η Άθυτος, το τρίτο κατά σειρά χωριό μετά τον ισθμό της Ποτίδαιας. Η χαρακτηριστική της θέση με την απέραντη θέα προς τον Τορωναίο κόλπο, η αρχιτεκτονική των σπιτιών της, οι καλοκάγαθοι και κάποιες φορές "αρχαϊκοί" κάτοικοί της την καθιστούν ένα ξεχωριστό χωριό στην περιοχή.
Η αρχαία Άφυτις υπήρξε σημαντική πόλη της Παλλήνης και μνημονεύεται από αρχαίους συγγραφείς όπως ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Ξενοφών, ο Αριστοτέλης, ο Παυσανίας, ο Στράβων κ.α. Το ιερό του Διονύσου (8ος αιώνας π.Χ.) και ο ναός του Άμμωνος Διός (4ος αιώνα π.Χ.) συνέβαλαν ουσιαστικά στην εδραίωση της φήμης της κατά την αρχαιότητα. Η Άφυτις υπήρξε ευημερούσα πόλη κατά τους αρχαϊκούς και κλασσικούς χρόνους. Έκοβε δικό της νόμισμα, το οποίο έφερε την κεφαλή του προστάτη της Άμμωνα Δία. Κατά την επανάσταση του 1821 έδωσε δυναμικό παρόν με αγωνιστές και θύματα. Το 1859 κτίστηκε ο Άγιος Δημήτριος, τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με τρούλο, το στολίδι του χωριού, στο κέντρο της πλατείας.
Ο επισκέπτης αξίζει να παρατηρήσει την ιδιόμορφη αρχιτεκτονική του ναού, τις παλιές εικόνες του και τα λιθανάγλυφα στο εξωτερικό του νότιου τοίχου. Αξίζει επίσης να περιδιαβεί τα μεγάλα παρεκκλήσια που ακολούθησαν όπως ο Άγιος Γεώργιος (1867), η Κοίμηση της Θεοτόκου(1885), ο Άγιος Αθανάσιος και ο Άγιος Νικόλαος (Λιόση).
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν, επίσης, τα χαρακτηριστικά παλιά λιθόκτιστα σπίτια με τις κτητορικές επιγραφές και τα λιθανάγλυφά τους (1860 Κατσάνη, 1864 Παπαβασιλείου, 1876 Γαλάνη, 1889 Αλετρά, 1898 Αθανασιάδη κ.α.). Στο σπίτι του Αλετρά, στην κεντρική πλατεία, λειτουργεί στις μέρες μας λαογραφικό μουσείο.
Το σημαντικότερο όμως αξιοθέατο, που προξενεί κατάπληξη και δέος στον επισκέπτη, είναι ο παραδοσιακός οικισμός της Αφύτου με ιστορία που χάνεται στα βάθη των 28 αιώνων ζωής του. Οι κάτοικοι της κοινότητας, αρνούμενοι την άναρχη τουριστική ανάπτυξη, που αλλοίωσε τα τελευταία χρόνια τον τόπο και έχοντας στόχο να διατηρήσουν την πολιτιστική κληρονομιά τους, προσπάθησαν να αναδείξουν το χωριό μέσα από τον πολιτισμό του.
Τα παλιά σπίτια χτισμένα από τον ντόπιο πωρόλιθο αναστηλώθηκαν, οι δρόμοι πλακοστρώθηκαν και ο τόπος πλέον επιβάλλει στους επισκέπτες αλλά και στους ντόπιους, ομορφιά, αξιοπρέπεια και σεβασμό.
Στο χώρο που απλώνεται η Άθυτος, φαίνεται από τους προϊστορικούς οικισμούς που επισημάνθηκαν στο σημερινό χωριό, υπήρξε συνεχής εγκατάσταση ανθρώπων από το 3000 π.Χ. περίπου. Ο απόκρημνος βράχος από την πλευρά της θάλασσας την προστάτευε από θαλάσσιες επιθέσεις. Την αρχαία πόλη αναφέρει ο Στέφανος Βυζάντιος με τα ονόματα: Αφύτη, Άφυτις, Άφυτος. Η ονομασία Άθυτος που επικράτησε στα νεότερα χρόνια, είναι φαινόμενο γλωσσολογικό ενώ κατά τον Στέφανο Βυζάντιο το όνομα το πήρε από "από Αφύτου τινός εγχωρίου". Ο Αριστοτέλης αναφέρει τον "γεωργικό νόμο" των Αφυταίων, ο οποίος αποτελεί ένα ιδιαίτερο, μοναδικό και ενδιαφέρον κεφάλαιο στην ιστορία των αρχαιο-ελληνικών δημοσιονομικών πραγμάτων.
Η Άθυτος είναι σήμερα επαρκής σε ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, ταβέρνες και εστιατόρια με καλό και καθαρό φαγητό, καφετερίες και μπαρ. Ο επισκέπτης απολαμβάνει τα λιθόστρωτα σοκάκια της Αθύτου, ακολουθώντας τον Ελύτη στο Αιγαιοπελαγίτικο περιδιάβασμά του και μπορεί να λουσθεί στη γαλανή Αθυτιώτικη θάλασσα, στις Βάρκες, στην Πούντα, στη Λιόση, στη Δάφνη. Οι πολυάριθμες πολιτιστικές εκδηλώσεις, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, οι οποίες οργανώνονται από τους Αθυτιώτες κατοίκους με μεράκι και υπευθυνότητα, καθιστούν την Άθυτο βασικό σημείο αναφοράς για τον επισκέπτη της Χαλκιδικής.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΘΥΤΟΥ
(Άφυτις, Αφύτη, Αφύτις, Αφυτεία, Άφετος, Άφυτος, Άθυτος)
Tuesday, August 04, 2020
Στο χώρο όπου απλώνεται το χωριό Άθυτος υπάρχει συνεχής εγκατάσταση ανθρώπων τουλάχιστον από το 3000 π.Χ. Γύρω στα μέσα του 8ου π.Χ. αιώνα προστέθηκαν στον προϊστορικό οικισμό άποικοι από την Εύβοια. Η Άφυτις, η οποία υπήρξε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Παλλήνης (όπως είναι το παλιό όνομα της Κασσάνδρας), αναφέρεται από τους αρχαίους συγγραφείς Ηρόδοτο, Θουκυδίδη, Ξενοφώντα, Αριστοτέλη, Παυσανία, Στράβωνα κ.ά.
Στη φήμη της πόλεως συνέβαλε το Ιερό του Διονύσου, το οποίο, σύμφωνα με τα ανασκαφικά πορίσματα, φαίνεται να ιδρύθηκε κατά το δεύτερο μισό του 8ου π.Χ. αιώνα. Στην ίδια περιοχή βρισκόταν και το Ιερό του Άμμωνος Διός, του οποίου τα λιγοστά ερείπια που βλέπουμε σήμερα, ανήκουν σε κτίριο του 4ου π.Χ. αιώνα. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα ιερά του Διός που υπήρχαν στον ελληνικό κόσμο, το οποίο έπαιξε πολύ σπουδαίο ρόλο στη ζωή της πόλεως για τους επόμενους αιώνες της αρχαιότητας.
Το Ιερό του Διονύσου, που συνδέεται χρονολογικά με την εγκατάσταση των Ευβοέων και την ανάπτυξη της Αφύτιος, αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Ξενοφώντα στα “Ελληνικά” του. Το 381 π.Χ. ο Βασιλιάς των Λακεδαιμονίων Αγησίπολις πολιορκούσε την Τορώνη. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας έπαθε σοβαρότατα εγκαύματα και ζήτησε να τον μεταφέρουν στο ιερό του Διονύσου, το οποίο βρισκόταν σε “σκιερά σκηνώματα” και σε περιβάλλον με “λαμπρά και ψυχρά ύδατα”. Εδώ, σύμφωνα πάντα με τον Ξενοφώντα, ο Αγησίπολις ύστερα από μία εβδομάδα πέθανε και αφού τον έβαλαν σε πιθάρι γεμάτο μέλι, τον μετέφεραν στην πατρίδα του για την επίσημη ταφή.
Στη διάρκεια των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων η Άφυτις ήταν οικονομικά ευημερούσα πόλη, η οποία έκοβε δικό της νόμισμα που έφερε την κεφαλή του προστάτη της Άμμωνος Διός. Σύντομη ανασκαφική έρευνα στο αρχαίο νεκροταφείο της έφερε στο φως αξιόλογα ευρήματα (αγγεία και κοσμήματα) που βρέθηκαν μέσα σε μονολιθικές, ασβεστολιθικές σαρκοφάγους.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, κατά τους Περσικούς πολέμους (5ος π.Χ. αι.) αναγκάστηκε και αυτή να ενισχύσει τον Ξέρξη με στρατό και πλοία, όπως και οι άλλες πόλεις της σημερινής Χαλκιδικής. Μετά τη μάχη όμως των Πλαταιών (479 π.Χ.), αποστάτησε από τους Πέρσες και εντάχθηκε στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Ως μέλος της Συμμαχίας πλήρωνε στο ταμείο της Δήλου τρία τάλαντα το χρόνο, ποσό σημαντικό για την εποχή εκείνη.
Από αθηναϊκό “νομισματικό ψήφισμα”, που βρέθηκε στις αρχές του αιώνα, μπορούμε να έχουμε μία εικόνα των σχέσεων της Αφύτιος με την Αθήνα. Το ψήφισμα αυτό, του 423 π.Χ. περίπου, έδινε κατευθύνσεις σχετικά με την κοπή των νομισμάτων και τις νομισματικές σχέσεις γενικότερα, σε μια εποχή που η Άφυτις συνέχιζε να συμμετέχει στην Αθηναϊκή Συμμαχία, ενώ η Όλυνθος και άλλες πόλεις της Χαλκιδικής είχαν ήδη αποστατήσει. Ανάλογα ψηφίσματα έχουν βρεθεί στη Σμύρνη, τη Σίφνο και τη Σύμη και αποτελούν σημαντικά στοιχεία για τη νομισματική πολιτική της εποχής.
Αποτέλεσμα της συμμετοχής της στην Αθηναϊκή Συμμαχία υπήρξε η πολιορκία της από τον στρατηγό των Λακεδαιμονίων Λύσανδρο, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο προστάτης της πόλεως Άμμων Ζευς παρουσιάστηκε στον Λύσανδρο σε όνειρό του και τον προέτρεψε να λύσει την πολιορκία, πράγμα το οποίο και έγινε.
Θεωρείται πιθανόν ότι η Άφυτις καταστράφηκε και αυτή από το Φίλιππο Β' το 348 π.Χ., όπως και οι υπόλοιπες πόλεις της Χαλκιδικής. Ωστόσο η οικοδόμηση του ιερού του Άμμωνος Διός, στο δεύτερο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα, προϋποθέτει οικονομική ευμάρεια της πόλεως, πράγμα το οποίο δεν θα ήταν δυνατόν εάν είχε, για παράδειγμα, την τύχη της Ολύνθου. Παράλληλα έχει προταθεί και η άποψη ότι στην κατασκευή του ναού συνεισέφεραν οι Βασιλείς της Μακεδονίας. Πάντως στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους η πόλη έκοψε ξανά νόμισμα, γεγονός το οποίο πιθανότατα σχετίζεται με τη φήμη και την ακτινοβολία του ιερού του Άμμωνος Διός. Ο Στράβων την αναφέρει ανάμεσα στις πέντε πόλεις της Παλλήνης (Κασσάνδρεια, Άφυτις, Μένδη, Σκιώνη και Σάνη) που υπήρχαν κατά την εποχή του, δηλαδή στις αρχές του πρώτου αιώνα μ.Χ.
Μεσολάβησε μεγάλο χρονικό διάστημα για το οποίο δεν έχουμε πληροφορίες σχετικά με την Άφυτιν. Τα ίχνη του μεσαιωνικού τείχους στην ακρόπολη της, δηλαδή στο σημερινό Κουτσόμυλο, αποδεικνύουν τη συνέχεια της ζωής στον τόπο μας και κατά τη βυζαντινή περίοδο. Τις πρώτες γραπτές πληροφορίες τις έχουμε από αγιορειτικά έγγραφα του 14ου αιώνα, όπου τη συναντούμε με την ονομασία “Άφετος". Την εποχή αυτή στην περιοχή του χωριού μας οργανώθηκαν πολλά αγιορειτικά μετόχια, από τα οποία τα σημαντικότερα ήταν της Λαύρας, του Χελανδαρίου, του Αγίου Παντελεήμονος, του Βατοπεδίου και λίγο αργότερα του Αγίου Παύλου.
Το τοιχογραφημένο στα 1647 παρεκκλήσι των Ταξιαρχών, το οποίο κατεδαφίσθηκε το 1954, είναι μία ένδειξη για το ότι το χωριό ευημερούσε οικονομικά και κατά την εποχή εκείνη.
Στην Επανάσταση του 1821 η Άθυτος έδωσε το παρόν με οπλαρχηγούς όπως οι Καραθανάσης, Κατσάνης, Λεληχρήστου και Παπαστεργίου. Ακολούθησε όμως και αυτή τη μοίρα ολόκληρης της Κασσάνδρας. Οι κάτοικοί της μετά το Χαλασμό σκορπίστηκαν σε διάφορες περιοχές και κυρίως στο Άγιο Όρος, τη Σκόπελο και τη Σκιάθο. Χαρακτηριστική εικόνα της κατεστραμμένης Κασσάνδρας έδωσε το 1846 ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κ. Φρεαρίτης, ο οποίος περιέπλευσε τα παράλια της Κασσάνδρας με πολεμικό πλοίο και στη συνέχεια δημοσίευσε τις εντυπώσεις του. Για την Άθυτο σημείωσε : «Παντού ερήμωση και δουλεία (...). Το δε όνομα Άθυτος σαφέστατα μαρτυρεί την αρχαία Άφυτιν επί της αυτής κειμένη θέσεως, όπου και το σημερινόν υπάρχει χωρίον, όπερ θεωρείται και ως η πρωτεύουσα της Κασσάνδρας. Τα δε σωζόμενα έτι ενταύθα ικανά λείψανα της αρχαίας τέχνης βεβαιούσιν αναντιρρήτως την ταυτότητα της Αθύτου μετά της αρχαίας Αφύτιος». Στη συνέχεια αναφέρεται στο “περίφημο των Αφυταίων μαντείο του Διός Άμμωνος” και σε κάποια αρχαία επιγραφή “μεταξύ των ερειπίων του Αγίου Δημητρίου”.
Από τις σημαντικές φυσιογνωμίες της Αθύτου υπήρξε και ο Ανδρέας Καρατάσος, ο οποίος λέγεται ότι εισήρθε πρώτος και ελευθέρωσε τη Βάλτα, το κεφαλοχώρι της Κασσάνδρας, την ίδια περίοδο που ο ελληνικός στρατός εισερχόταν στη Θεσσαλονίκη το 1912.
Στη διάρκεια του 19ου αιώνα η Άθυτος κρατούσε αξιοσημείωτη δέση μεταξύ των χωριών της Κασσάνδρας. Το 1859 ξανακτίστηκε ο ναός του Αγίου Δημητρίου, ξυλόστεγη, τρίκλιτη βασιλική με τρούλο και ενσωματωμένο κωδωνοστάσιο. Λίγο αργότερα, το 1867, κτίστηκε ο ναός του Αγίου Γεωργίου στο Λαυριώτικο, για τον οποίο στοιχεία μας δίνει η επιγραφή που είναι εντοιχισμένη πάνω από τη δυτική πύλη του. Το 1885 κτίστηκε η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και αργότερα ο Άγιος Αθανάσιος και ο Άγιος Νικόλαος στη Λιόση (πάνω στα ερείπια παλαιοχριστιανικού ναού).
Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα υπήρχε όπως φαίνεται έντονη οικοδομική δραστηριότητα. Χαρακτηριστική είναι η αρχιτεκτονική των σπιτιών του χωριού μας, των κτισμένων με τον ντόπιο πωρόλιθο. Από τα παλαιότερα σπίτια σήμερα σώζονται ταυ Κατσάνη (1860 περίπου), του Παπαβασιλείου (1864), του Γαλάνη (1876), το πρώην κοινοτικό κατάστημα (του Αλετρά, 1889), του Κ. Αθανασιάδη (1898). Εκτός από αυτά, όλα τα παλιά πέτρινα σπίτια της Αθύτου, με τις κτητορικές επιγραφές και τα λιθανάγλυφά τους, αφήνουν να φανεί η δεξιοσύνη και το μεράκι των παλιών μαστόρων.
ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Tuesday, August 04, 2020
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :
Γερακίνα Μυλωνά - Φιλόλογος
ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ :
Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου
© Sunspot Web Design 2008-2024 ®
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ (WEBSITE LINKS)
Tuesday, August 04, 2020
ΔΗΜΟΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ:
http://www.kassandra.gr/
Κοινότητα Αφύτου:
https://www.facebook.com/%CE%9A%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1-%CE%91%CF%86%CF%85%CF%84%CE%BF%CF%85-143551909343747/
Σύλλογος Γυναικών Αφυταία:
https://www.facebook.com/syllogosafytaia/
Κτίριο Αλετρά (Aletra House):
https://www.facebook.com/AletraHouse
ΑΦΥΤΟΣ:
https://www.facebook.com/groups/917353155030185/
