ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΚΟΡΩΝΑ

H περιοχή του Αποκόρωνα βρίσκεται 25χλ. ανατολικά των Χανίων στο δρόμο προς Ηράκλειο, είναι ημιορεινή με ενδιαφέρον φυσικό περιβάλλον, όπου κυριαρχεί βλάστηση δασώδη (δρυς, πρίνοι, κυπαρίσσια, αγριαμύγδαλοι, χαρουπιές, δάφνες, αχλαδιές, κλπ), θαμνώδη (ασπάλαθοι, αγκάραθοι, φασκομηλιές αρτίκοι, αρωματικά φυτά) και αρχιτεκτονική κληρονομιά.

Η περιοχή είναι διάσπαρτη από μικρούς οικισμούς, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι παλαιοί. Χαρακτηρίζεται από έλλειψη νερού, και η αγροτική παραγωγή είναι περιορισμένη. Η φτώχεια της περιοχής, είχε σαν αποτέλεσμα τη μεγάλη αραίωση του πληθυσμού, αλλά και τη διατήρηση του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα, και του φυσικού περιβάλλοντος, αλώβητου, μέχρι τα τελευταία χρόνια. Αυτό αποτελεί και τον κύριο λόγο γιά τον οποίο πολλοί ξένοι αγοράζουν παλιά σπίτια η χωράφια και εγκαθίστανται εδώ.

Το μεγαλύτερο μέρος της παραλιακής ζώνης, είναι βραχώδες, και απότομο, με μιά άγρια ομορφιά, και έχει προταθεί ως ζώνη προστασίας στο πρόγραμμα Natura 2000. Διέξοδοι προς στην θάλασσα υπάρχουν στην Κερά, στην Αλμυρίδα, και πιο απότομες στο Κόκκινο Χωριό, τον Κεφαλά, και τη Λικοτιναρά.

Εξαιτίας των παραπάνω λόγων, η περιοχή προσφέρεται ιδιαιτέρως σε ήπιας μορφής τουριστική ανάπτυξη, η οποία ήδη έχει αρχίσει να εμφανίζεται εντονότερη στην πλάκα και στην Αλμυρίδα, και σε μικρότερους ρυθμούς, στο Βάμο, το Γαβαλοχώρι και τα άλλα μικρότερα χωριά υπάρχει μιά περιπατητική τάση από τους τουρίστες, που παραθερίζουν στις παραλίες του Ανατολικού Αποκορώνου.

Η δημιουργία ανώνυμης αναπτυξιακής εταιρείας στο Βάμο, που έχει ως στόχο την ήπια τουριστική ανάπτυξη και την προστασία της φυσιογνωμίας της περιοχής, αποτελεί ήδη μιά κατευθυντήρια γραμμή για τις δυνατότητες ανάπτυξής της.

Στα θετικά της περιοχής θεωρούμε το χαρακτηρισμό από παλιά του Γαβαλοχωριού και των γύρω μικρών οικισμών σε προστατευόμενους, ενω τελευταία, ζητήθηκε και ο χαρακτηρισμός του Βάμου, ως παραδοσιακός.

Ο Βάμος, πρωτεύουσα της παλιάς επαρχίας Αποκορώνου, είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρων οικισμός, πού έχει προταθεί για χαρακτηρισμό σε παραδοσιακός , από το ΥΠΕΧΩΔΕ. Έχει ημιαστικό χαρακτήρα, και διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, με στοιχεία λαϊκής και νεοκλασικής αρχιτεκτονικής.

Ήδη η πρωτοβουλία μιάς ομάδας κατοίκων να δημιουργήσουν μιά εταιρεία πού ασχολείται με την προστασία του οικισμού, και με γενικές δραστηριότητες αγροτοτουρισμού, δίδει αποτέλεσμα, και αποτελεί το πρότυπο για τη συνολική ανάπτυξη του νεοσύστατου δήμου. Προσπαθούν και τα καταφέρνουν περίφημα να κάνουν φίλο του Βάμου όλους τους επισκέπτες του.

Τους «μαγεύουν» με την ομορφιά του χωριού τους , έτσι όπως κείτεται πράσινο και ήρεμο κάτω από τις Μαδάρες, με την ζεστή φιλοξενία τους, με τα παραδοσιακά καφενεία τους, με τα πανέμορφα παλιά κτίρια, πού για το καθένα θα σου πουν μια ιστορία, με τα πανέμορφα ανηφορικά καλντερίμια τους. Κι ύστερα , με πρόσχημα τις ονομαστές πιά λαμπρές καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις τους, μαζεύει όλους τους φίλους του, για να τους φιλοξενήσει να τους διασκεδάσει, να τους ευχαριστήσει.

Στο Βάμο, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι νεώτερες εκκλησίες του Αγ.Νικολάου και Γεωργίου, με το αναστηλωμένο Παλιό σχολείο (1863) στην αυλή του το κτίριο του παλιού Παρθεναγωγείου, πού έχει αναστηλωθεί, και χρησιμοποιείται ως κοινοτικός ξενώνας.

Ο Βάμος, υπήρξε θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων, τόσο το 1866, όσο και το 1896. Τα γεγονότα μάλιστα του Βάμου το 1896, είχαν μεγάλη απήχηση και στο εξωτερικό και ήταν αιτία να γίνει η Γενική Επαναστατική Συνέλευση των Κρητών (μεταπολιτευτική επιτροπή με πρόεδρο το Ρούσσο Κούνδουρο) πού συνήλθε τότε στο Βάμο, με στόχο τη αυτοδιάθεση της Κρήτης.

Στην ευρύτερη περιοχή του Βάμου, στη θέση του βενετσιάνικου χωριού Καρύδι Καρτσομάδω, σώζονται τα ερείπια της μικρής Μονής της Παναγίας στο Κατωμέρι, με τοιχογραφημένο κατά το 13ο αιώνα μονόχωρο ναό.

Απέναντι στη θέση του επίσης βενετσιάνικου χωριού Καρύδι του Αγίου Γεωργίου υπάρχει μιά βενετσιάνικη έπαυλη και άλλα κτίσματα του χωριού και το μεγάλο Μετόχι του Αγίου Γεωργίου, πού λειτουργεί σήμερα ως Μονή, και αποτελεί το πιό ενδιαφέρον συγκρότημα λαϊκής αρχιτεκτονικής του νομού Χανίων. Τα κτίσματα, όπως το μεγάλο ελαιοτριβείο, μπορούν να αποκατασταθούν, και να αποτελέσουν ένα ζωντανό Αγροτικό Μουσείο, η να στεγάσουν ευρύτερης σημασίας εκδηλώσεις.

Τα Ντουλιανά, είναι ένας μικρός οικισμός, που ανήκει στην κοινότητα Βάμου. Είναι κτισμένο πάνω σε ένα λόφο, μέσα σε ένα όμορφο φυσικό περιβάλλον, και με ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική. Είναι κηρυγμένος οικισμός και διατηρεί το χαρακτήρα του περισσότερο από κάθε άλλο οικισμό. Στο χωριό μένουν μονίμως πολλοί ξένοι και οι ντόπιοι έχουν αναπτυγμένη ευαισθησία, στα θέματα πού αφορούν στη διατήρηση του οικισμού.

Ανατολικά του Βάμου, και σε απόσταση 4 περίπου χλμ, συναντάμε τον οικισμό του Κεφαλά. Ο Απάνω και Κάτω Κεφαλάς αναφέρονται στα χρόνια της ενετοκρατίας ως δυό χωριστά χωριά, τα οποία σήμερα έχουν ενωθεί. Πρόκειται για ένα μεγάλο χωριό, κτισμένο σε εντυπωσιακή θέση προς τη θάλασσα με έντονο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα, των χρόνων της πρώιμης και της όψιμης τουρκοκρατίας, αρκετά καλοδιατηρημένο, παρά τις «παραφωνίες», πού υπάρχουν.
Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού (16ος αιώνας), είναι το αρχαιότερο κτίσμα του χωριού και οι νεώτερες εκκλησίες της Παναγίας, του Αγ. Αντωνίου, του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, έργα των φημισμένων κεφαλιανών μαστόρων αποτελούν δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής του19ου αιώνα.

Έργο επίσης των ίδιων μαστόρων είναι η «Δημοτική Σχολή Κεφαλά». Ενδιαφέροντες είναι και οι οικισμοί Παλαιλώνι και Δράπανο, προς την πλευρά του Κόκιννου Χωριού. Από το Παλαιλώνι ο δρόμος οδηγεί στον Εμπρόσγυαλο, μιά σχετικά ήπια θέση στα απότομα παράλια πού εκτείνονται μέχρι τη Γεωργιούπολη.

Από το Βάμο, ένας δρόμος οδηγεί στο Γαβαλοχώρι. Πάνω σε λόφο, είναι κτισμένο το μικρό χωριό Άσπρο (Κοπράνα) με κτίσματα του 18ου αιώνα, το οποίο στο μεγαλύτερο μέρος του κατοικείται από ξένους. Το Γαβαλοχώρι είναι ένα μεγάλο παλιό χωριό, με ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα λαϊκή αρχιτεκτονική, πού διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Στον οικισμό, πού προστατεύεται ως παραδοσιακός, σώζονται πολλά ενδιαφέροντα κτίσματα, όπως ένα δίκλιτο θολωτό ελαιοτριβείο (18ος αιώνας), οι ναοί της Παναγίας, και του αγίου Σεργίου, το παλιό σχολείο, και πολλές κατοικίες. Εδώ υπάρχει και το μοναδικό οργανωμένο από το Υπουργείο Πολιτισμού Λαογραφικό Μουσείο του νομού Χανίων, με πλούσια εκθέματα, πού αφορούν στο λαϊκό βίο.

Το τοπίο γύρω από το χωριό διατηρεί το φυσικό κάλλος του, και υπάρχουν πολλά σημεία για περίπατο, όπως το συγκρότημα από πηγάδια, των χρόνων της ενετοκρατίας, το ρωμαϊκό νεκροταφείο, η γειτονιά, και ο ναός του Αγίου Παύλου.

Στο Γαβαλοχώρι υπάρχει Γυναικείος Συνεταιρισμός πού ασχολείται με την παλιά τέχνη της κατασκευής δαντέλας («κοπανέλι») και γενικότερα με δραστηριότητες Αγροτοτουρισμού.

Συνεχίζοντας απο τις Καλύβες ο δρόμος, διακλαδώνεται πρός την Αλμυρίδα. Μετά το Καστέλι, συναντούμε το παλιό μοναστήρι της Παναγίας της Κεράς, με μιά όμορφη μικρή παραλία, ενω πρός την πλευρά του Γαβαλοχωριού, σώζονται τμήματα του παλιού δημόσιου δρόμου, με μιά τοξωτή γέφυρα, και το φυλάκιο για το φόρο. Η Αλμυρίδα, ένας μικρός ψαράδικος οικισμός, πρίν απο μερικά χρόνια, εξελίσσεται σε τουριστικό θέρετρο. Στην είσοδο του οικισμού, έχουν ανασκαφεί από τη 13η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων τα ερείπια μιάς τρίκλιτης, παλαιοχριστιανικής Βασιλικής, του 6ου μΧ. αιώνα, με εξαιρετικής ποιότητας και διατήρησης ψηφιδωτά δάπεδα, πού έχουν συντηρηθεί.

Στό λόφο Φοινικιάς, πάνω από τη θέση της βασιλικής σώζονται τα ερείπια ελληνορωμαικής πόλης, όπως πάνω στη μικρή νησίδα Κάργα, σε μικρή απόσταση από την Αλμυρίδα.

Το χωριό Πλάκα είναι κτισμένο στην πλαγιά ενός λόφου με θέα στον κόλπο της Σούδας. Είναι ένας οικισμός με ενδιαφέρουσα λαική αρχιτεκτονική, πού έχει ωστόσο αρχίσει να αλλοιώνεται από την έντονη οικοδομική δραστηριότητα, κυρίως κτισμάτων γιά τουριστική χρήση. Το γύρω φυσικό περιβάλλον διατηρεί αρκετά καλά το χαρακτήρα του και προσφέρεται για περιπάτους και προς την πλευρά της ενδοχώρας, και προς την πλευρά της θάλασσας. Η Πλάκα διατηρεί αρκετά τον παραδοσιακό της χαρακτήρα, πού θα πρέπει να προστατευτεί και να υπάρξει αρχιτεκτονικός έλεγχος στις νέες οικοδομές, ώστε να μη συνεχιστεί η αλλοίωση του χώρου. Στην Πλάκα κάθε Καλοκαίρι, γίνονται εκδηλώσεις κρητικής μουσικής , τα Πλακιανά, πρός τιμή του Μιχάλη Παπαδάκη, η Πλακιανού, ενος καλού λυράρη των τελευταίων χρόνων.

Το Κόκκινο Χωριό, είναι κτισμένο ακόμα ψηλότερα, και διατηρεί περισσότερο τον παραδοσιακό αρχιτεκτονικό του χαρακτήρα με τα στενά δρομάκια, τις όμορφες αυλόπορτες,και τις κεραμοσκεπές. Σε ένα επικλινές χωράφι, μια ομάδα από στέρνες, συγκεντρώνουν το νερό της βροχής, ενδιαφέρον δείγμα της τοπικής αρχιτεκτονικής , πού αντιμετώπιζε με τον τρόπο αυτό το μόνιμο πρόβλημα της λειψυδρίας. Πάνω από το Κόκκινο Χωριό , υπάρχει ο ιδιόμορφος λόφος Δραπανοκεφάλα, η Calapodha (στην ενετοκρατία) και η θαλάσσια περιοχή βορειοδυτικά του χωριού, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για περιήγηση με τη διαμόρφωση του εδάφους, και τις σπηλιές, όπως του Πετσή ο σπήλιος (η καραβότοπος). Στο κέντρο του χωριού επίσης υπάρχει η αξιοποιήσιμη σπηλιά «Καταλύματα».
Επίσης στο Κόκκινο χωριό, στο ακρωτήριο Δρέπανο, σε βάθος περίπου 10 μέτρων στο βυθό της θάλασσας, βρίσκεται το εντυπωσιακό «Σπήλαιο των ελεφάντων», μιά αίθουσα 60Χ60 γεμάτη από σταλακτίτες και σταλαγμίτες διαφόρων μεγεθών και χρωμάτων .

8 ΚΜ από το Βάμο, είναι και ο μικρός οικισμός Καλαμίτσι Αλεξάνδρου, ένα παλιό και καλοδιατηρημένο χωριό, με στενά δρομάκια, το μεγάλο νεώτερο σε ρυθμό σταυροειδή με τρούλο ναό της Αγίας Τριάδας, και μια εντυπωσιακή γιά την κατασκευή της υπόγεια δεξαμενή της τουρκοκρατίας » ο Σοφτας».

Από το Βάμο, ένας δρόμος πρός τα νοτιοδυτικά, οδηγεί μέσα από τον καλοδιατηρημένο συνοικισμό Τσικολιανά, στο επίσης ενδιαφέρον χωριό Καϊνά με πολλά κτίσματα από τα χρόνια της τουρκοκρατίας. Εξω από το μικρό οικισμό, Γεννήτσαρη Μετόχι, ή Πλάτανος είναι ο τοιχογραφημένος κατά το 14ο αιώνα ναός του Αγίου Αντωνίου, η όμορφη τοποθεσία Σωποτό, και στην εθνική οδό, ο μικρός ναός του Αγίου Φανουρίου, πού αποτελεί μεγάλο προσκύνημα, και γίνονται ενδιαφέρουσες θρησκευτικές εκδηλώσεις.

Από την Κάινα, υπάρχει άλλη μία πρόσβαση προς το δήμο Βάμου, μέσω της εθνικής οδού, και σύνδεση με την ορεινή περιοχή του δήμου Φρέ.

Από το Βάμο, ο δρόμος συνεχίζει ανατολικά και περνά μέσα σε μιά ομάδα από μικρά χωριά,ενταγμένα σε ένα θαυμάσιο φυσικό περιβάλλον, και με πολύ καλοδιατηρημένη τοπική λαϊκή αρχιτεκτονική Το Ξεροστέρνι, κτισμένο γύρω. από τον ενδιαφέροντα ναό του Χριστού, προς τιμήν του οποίου γίνεται ένα γνήσιο λαϊκό πανηγύρι στις 5 και 6 Αυγούστου, διατηρεί καλύτερα από κάθε άλλο χωριό, τον παραδοσιακό του χαρακτήρα, με πολλά παλιά σπίτια. Στη συνέχεια ο δρόμος οδηγεί στη Λιτσάρδα, περνώντας από το αξιοποιήσιμο σπήλαιο «του Δαφνέ η τρύπα» με αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Ο οικισμός, με σοβαρές αλλοιώσεις, είναι αξιόλογος, όπως και ο ναός της Παναγίας, με καλό ξυλόγλυπτο τέμπλο και ειοκόνες του Ρεθεμιώτη Α. Βιβυλάκη.

Ο οικισμός Πάνω και Κάτω Σελιά, είναι κτισμένος στην πλαγιά ενός λόφου μέσα στο πράσινο, με ενδιαφέροντα δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής, όπως και ο παλιότερος οικισμός Σούρη, με τη νεοκλασική εκκλησία του Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης τα παράλια από την πλευρά της Λικοτυναράς, με τα απότομα «Γκρεμνά» και την πλούσια, αυτοφυή βλάστηση πού έχει ενταχθεί μαζί με την ευρύτερη περιοχή στην Κοινοτική Οδηγία Natura 2000.

Ο Κεφαλάς και οι απέναντι κοινότητες Σελιών και Ξηροστερνίου, περιβάλλουν ένα μεγάλο σχηματισμό, (δολίνη), το Ρουπακιά η Ορπακιά, χώρο με πλούσια δασώδη βλάστηση και παλιές αγροτικές δραστηριότητες (δρόμοι, ξερολιθιές, πετρόκτιστα αγροτόσπιτα, στέρνες και άλλες εγκαταστάσεις), πλούσια χλωρίδα και πανίδα.

Πηγή : www.interkriti.org

Ακολουθεί video από την εκπομπή «Καλό Μεσημέρι» σχετικό με την περιοχή

ΚΑΜΗΛΑ: ΕΝΑ ΕΘΙΜΟ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΪΝΑ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ

Ένα έθιμο μοναδικό, έθιμο που έρχεται από τα βάθη των αιώνων, είναι αυτό της καμήλας που αναβιώνει κάθε Καθαρά Δευτέρα, στο Δημοτικό Διαμέρισμα της Κάινας του Δήμου Βάμου. Όλοι οι κάτοικοι της Κάινας αρχίζουν από πολύ νωρίς τις ετοιμασίες για την κατασκευή της καμήλας αλλά και του μουτζουρώματος. Στο χωριό κυριαρχεί ενθουσιασμός για το έθιμο αυτό και άγχος για το αν όλα θα πάνε καλά.

Από τις 8 το πρωί αρχίζουν οι προετοιμασίες. Εμείς τα παιδιά μαζευόμαστε σ’ ένα σπίτι και βοηθάμε το ένα το άλλο για να φτιάξουμε τις πρωτότυπες στολές μας. Οι ενήλικοι κάτοικοι που συμμετέχουν στην κατασκευή της καμήλας, μαζεύουν τα απαραίτητα υλικά από την προηγούμενη μέρα. Γύρω στις 10 το πρωί μαζεύονται σε ένα ανοιχτό χώρο για να την κατασκευάσουν.

Η Καμήλα είναι ένα Διονυσιακό έθιμο και πρωτοεμφανίστηκε τον 19ο αιώνα. Κατασκευάζεται από μια ξύλινη σκάλα, δύο κοφίνια που αποτελούν τις δύο καμπούρες της καμήλας, μία παλέτσα (είδος νάιλον πανιού που χρησιμοποιείται για τη συλλογή του ελαιοκάρπου) και το σκελετό του κεφαλιού ενός γαϊδάρου. Στον ουρανίσκο του κεφαλιού τοποθετείται ένα καρούλι για να ανοιγοκλείνει το στόμα του με το τράβηγμα ενός σχοινιού. Στα μάτια του τοποθετούνται δύο μανταρίνια ζωγραφισμένα και ντύνεται με προβιές κουνελιών. Στην καμήλα μπαίνουν συνήθως τρεις άνθρωποι. Ένας κρατάει το κεφάλι στερεωμένο σε ένα ξύλο, και οι άλλοι δύο με τη βοήθεια των κοφινιών σχηματίζουν τις καμπούρες της.

Η καμήλα ξεκινάει τη βόλτα της από το ένα άκρο του χωριού και περνώντας από την πλατεία «πειράζει» τον κόσμο που έχει μαζευτεί εκεί. Όλοι οι κάτοικοι του χωριού ανεξαρτήτου ηλικίας, ντύνονται με πρωτότυπες αυτοσχέδιες στολές ακολουθώντας την καμήλα ως το σημείο του ξεφαντώματος. Την ακολουθούν επίσης γαϊδούρια, μασκαρεμένα και αυτά. Οι μεταμφιεσμένοι έχουν κρεμασμένα επάνω τους κυρίως λέρια προβάτων και προβιές ζώων. Το γλέντι συνεχίζεται μέχρι τις πρώτες βραδινές ώρες με τη συνοδεία παραδοσιακών μουσικών οργάνων. Όλοι οι παρευρισκόμενοι έχουν τη δυνατότητα να δοκιμάσουν νηστίσιμα παραδοσιακά φαγητά και άφθονο κρασί.

Ευχόμαστε τέτοια έθιμα να μην χαθούν και να αναβιώνουν κάθε χρόνο.

Ρουμπεδάκης Κώστας – Σεργάκη Ελπίδα – Φυντριλάκη Άννα – Φυντριλάκης Βαγγέλης

Πηγή : ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΒΑΜΟΥ