Σαράντος Καργάκος, Προσωπική Σελίδα – ΚΟΝΤΡΑ 28/11/2017 – 17:21
Συχνα πολλοὶ –καὶ περισσότερο ὅσοι τὸν ἔζησαν– ἀναρωτιοῦνται γιατί, τέλος πάντων, ἔγινε ὁ Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ἕνας πόλεμος ποὺ –κατὰ τὸν Τσώρτσιλ– δὲν ἔπρεπε νὰ γίνει; Οἱ λόγοι εἶναι πολλοὶ καὶ ἕνας καθοριστικὸς εἶναι ὅτι δὲν εἶχαν μελετηθεῖ ἐπαρκῶς καὶ μὲ τρόπο ἀντικειμενικὸ οἱ λόγοι ποὺ ὁδήγησαν στὸν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατ’ οὐσίαν ὁ Β΄ εἶναι συνέχεια τοῦ Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου μὲ ἕνα διάλειμμα ψευδοῦς εἰρήνης 20 ἐτῶν. Καὶ λέγω ψευδοῦς διότι καὶ τὸ διάστημα αὐτὸ ἦταν μεστό ἀπό πολέμους: Κινεζο-ιαπωνικός, Αἰθιοπικὸς, ἱσπανικὸς ἐμφύλιος πόλεμος. Στὸν τελευταῖο εἶχαν ἄμεση καὶ ἔμμεση ἐμπλοκὴ καὶ ὅλες οἱ δυνάμεις ποὺ θὰ πρωταγωνιστοῦσαν στὸ πρωτάθλημα καταστροφῆς ποὺ ἦταν ὁ Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ὁ πολιτικὸς κόσμος ἀλλὰ συνάμα καὶ οἱ λαοὶ δὲν εἶχαν τίποτα διδαχθεῖ ἀπὸ τὶς συνέπειες τοῦ προηγηθέντος πολέμου. Τὸ πάθος γιὰ ὑπεροχὴ, ὑπερίσχυση, ἐπέκταση, ἐκδικητικὴ ἀνταπόδοση ἀλλὰ καὶ γιὰ χωνευτικὴ ἐπαναύπαση ἦταν τόσο διάχυτο ποὺ ἔκαναν τὴν Εὐρώπη μιὰ ἐκρηκτικὴ μᾶζα ἕτοιμη πρὸς ἀνάφλεξη. Τὸ ἴδιο γινόταν καὶ στὴν Ἀσία, μόνο ποὺ οἱ ἐκεῖ κοχλασμοὶ δὲν ἦσαν ἄμεσα ἀντιληπτοί. Οἱ κραδασμοὶ τοὺς ὁποίους προκαλοῦσε ἡ συνεχῶς ἐξοπλιζόμενη καὶ ἐπεκτεινόμενη Ἰαπωνία δὲν ἦσαν ἀκόμη αἰσθητοὶ στοὺς Εὐρωπαίους καὶ Ἀμερικανοὺς πολίτες – οὔτε κἄν στοὺς πολιτικοὺς.
Τὰ προηγηθέντα γεγονότα δὲν εἶχαν ἐπαρκῶς μελετηθεῖ ἤ κι ἄν εἶχαν μελετηθεῖ, δὲν εἶχαν στὸν πρέποντα βαθμὸ ἐκτιμηθεῖ. Οἱ ἄνθρωποι ἔμεναν στὴν αἴθουσα τῶν γεγονότων ἀλλὰ δὲν ἔμπαιναν στὰ ὑπόγεια τῶν αἰτιῶν ποὺ «ἔκτισαν» τοῦτα τὰ γεγονότα. Πίστευαν πολλοὶ ἀφελῶς ὅτι θὰ μάχονταν οἱ ἰδεολογίες καὶ ὄχι ὅτι γιὰ τοῦτες τὶς ἰδεολογίες θὰ μάχονταν καὶ θὰ σφαγιάζονταν αὐτοὶ. Σὲ τελικὴ ἀνάλυση –χωρὶς νὰ παραβλέπουμε κάποιους πολύ σοβαροὺς λόγους– ὁ πόλεμος αὐτὸς –γιὰ νὰ θυμηθοῦμε τὸν Σεφέρη– ἔγινε «γιὰ ἕνα πουκάμισο ἀδειανὸ». Τὰ γεγονότα, ὅταν τὰ γνωρίζουμε καλὰ, ὅταν τὰ διαβάζουμε χωρὶς χρωματιστὰ γυαλιὰ, μᾶς δείχνουν καὶ τὴν καλὴ καὶ τὴν κακὴ τους ὄψη, μᾶς δείχνουν τὸ σπόρο ἀλλὰ καὶ τὸ χῶμα στὸν ὁποῖο φύτρωσε αὐτὸς ὁ σπόρος. Διότι χωρὶς τὸ κατάλληλο ἔδαφος, κανένα φυτὸ δὲν μπορεῖ νὰ ὑψωθεῖ. Καὶ τὸ ἔδαφος αὐτὸ εἴμαστε ἐμεῖς, ὁ λαὸς. Ἄν, γιὰ παράδειγμα, ὁ γερμανικὸς λαὸς δὲν ἦταν ἕνα ἕτοιμο πρὸς ἀνάφλεξη ὑλικὸ, δύσκολα θὰ ἔβρισκε ἔδαφος νὰ φυτρώσει ὁ σπόρος τοῦ μίσους ποὺ ἔσπερνε παντοῦ ἡ ἰδεολογία τοῦ Ναζισμοῦ. Ὅσο κι ἄν λέμε ὅτι οἱ ἡγέτες φταῖνε, κανεὶς λαὸς δὲν εἶναι ἀνεύθυνος γιὰ τὴν ἡγεσία του.
Ὁ Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ἔχει ὀνομασθεῖ πόλεμος τῶν ἰδεολογιῶν, πόλεμος τῶν κοσμοθεωριῶν. Μέσα ὅμως σὲ ὅλες αὐτὲς τὶς θεωρίες πρῶτο κινοῦν ἦταν τὸ μῖσος ντυμένο μὲ κάθε λογῆς ἰδεολογικὰ ἀποφόρια. Καμμιὰ θεωρία –ἀκόμη καὶ ἡ πλέον δαιμονικὴ– δὲν μπορεῖ νὰ γίνει δύναμη καταστροφῆς ἄν δὲν ἔχει σὰν καύσιμο ὑλικὸ νὰ κινηθεῖ τὸ μῖσος. Ἀπὸ τὶ γεννιέται τὸ μῖσος; Ἀπὸ τὰ πάντα˙ ἀκόμη κι ἀπὸ τὸ τίποτα. Καὶ ὑπῆρχαν πολλὰ τίποτα, ποὺ συνενώθηκαν σὲ μιὰ τεράστια μᾶζα γιὰ νὰ προκληθεῖ ὁ Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, στὸν ὁποῖο κατὰ κύριο λόγο ἡ Εὐρὼπη αὐτοχειριάστηκε. Τὰ χρηματικὰ ποσὰ ποὺ χρειάστηκε γιὰ τὴν ἀνόρθωση της ἦσαν πολλαπλάσια ἀπὸ αὐτὰ ποὺ χρησιμοποιήθηκαν γιὰ τὴ διεξαγωγὴ τοῦ πολέμου. Ἄν αὐτὰ τὰ ποσὰ εἶχαν προχρησιμοποιηθεῖ γιὰ μιὰ ἰσομερῆ εὐημερία τῶν λαῶν, τότε καὶ μόνο θὰ μποροῦσε ὁ πόλεμος νὰ ἀποφευχθεῖ. Ὁ πόλεμος, ποὺ δὲν ἔπρεπε νὰ γίνει, ἦταν ἀδύνατον νὰ μὴ γίνει, ὅταν ἡ χώρα του, μιὰ χώρα 42 ἑκατομμυρίων ψυχῶν ἀπομυζοῦσε τὸν πλοῦτο ἑνὸς ἀπέραντου χώρου στὸν ὁποῖο κατοικοῦσαν 1.200.000.000 ἄνθρωποι.
Ὅταν τελείωσε ὁ πόλεμος τὸ στομάχι τῶν παιδιῶν τῆς δικῆς μου γενιᾶς ἦταν ἄδειο ἀπὸ φαγητὸ ἀλλὰ ἡ ψυχὴ μας –καὶ ἡ δικὴ μου ψυχὴ– ἦταν γεμάτη μῖσος. Ἔπρεπε νὰ καταλαγιάσει τὸ μῖσος αὐτὸ γιὰ νὰ ἐπιδοθῶ στὴ συγγραφὴ ἑνὸς βιβλίου γιὰ τὸν πόλεμο αὐτὸ, ποὺ ἀκόμη μὲ πονάει. Συχνὰ, πρὶν καὶ κατὰ τὴ συγγραφὴ, εἶχα ἀναρωτηθεῖ, τὶ τὸ καινούργιο, τὶ τὸ διαφορετικὸ θὰ ἔφερνε τὸ βιβλίο αὐτὸ. Ποιὰ θὰ ἦταν ἡ δικὴ μου προσφορὰ γιὰ ἕναν πόλεμο, γιὰ τὸν ὁποῖο κατὰ ἕναν πρόχειρο ὑπολογισμὸ ἔχουν γραφτεῖ 5.000 βιβλία σὲ ὅλες τὶς γλῶσσες τῆς γῆς, ἔχουν συνταχθεῖ πάνω ἀπὸ 1.000.000 μελέτες, ἔχουν γυριστεῖ ντοκυμαντέρ ποὺ τὸ μῆκος τους ξεπερνᾶ τὰ 2.000 χιλιόμετρα, ἔχουν τραβηχτεῖ πάνω ἀπὸ 1.000.000 φωτογραφίες, ἔχουν γυριστεῖ περίπου 1.000 κινηματογραφικὲς ταινίες καὶ ἔχουν γραφτεῖ περίπου 500 θεατρικὰ ἔργα; Ἀφήνω πιὰ τὰ ζωγραφικὰ ἔργα. Ἄς ἐξηγηθῶ: θεωρῶ τὸν ἑαυτὸ μου μιὰ συμπτωματικὴ ἐπιβίωση τοῦ «ὀκρυόεντος» ἐκείνου πολέμου. Καὶ ἡ συγγραφὴ μου εἶναι μιὰ προσφορὰ μνήμης πρὸς τὰ παιδιὰ τῆς δικῆς μου γενιᾶς ποὺ δὲν πρόφθασαν νὰ δοῦν τὸν ἥλιο νὰ ἀνατέλλει ξανά. Προσφορὰ καὶ πρὸς τὰ νέα παιδιὰ γιὰ νὰ μὴ δοῦν τὸν ἥλιο τῆς ζωῆς τους νὰ δύει ὁριστικὰ.
ΤΟ 4τομο ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΑΡΑΝΤΟΥ ΚΑΡΓΑΚΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
