Τοιχοποιίες

ΤΟΙΧΟΠΟΙΪΕΣ

• ΦΕΡΟΥΣΕΣ ΤΟΙΧΟΠΟΙΪΕΣ

Το σύνολο σχεδόν όλων των κατακόρυφων φερόντων στοιχείων δομόυνται απο πέτρα. Στον οικισμό  των Στενιών το βασικό δομικό υλικό είναι ένα είδους πλακοειδούς λιθου, ο τοπικός σχιστόλιθος. Η σύνδεση των πλακών στην τοιχοποιία γίνεται με συνθετικό υλικό από απλή χωματόλασπη, χωρίς ασβέστη.

Ο σχιστόλιθος υπάρχει άφθονος ενώ στην ευρύτερη περιοχή συναντάμε  μικρά λατομεία, τις λεγόμενες “πελεκανιές”. Εκεί ξεδιαλέγονται οι πέτρες για τα διάφορα κτίσματα (σπίτια, μάντρες κλπ.) καθώς και οι πλάκες για τις αυλές και τους δρόμους.

• ΑΡΓΟΛΙΘΟΔΟΜΕΣ

Αποτελεί διαδεδομένο δομικό σύστημα του παραδοσιακού οικισμού. Οι αργολιθοδομές αποτελούνται απο αργούς λίθους τις  σχιστόπλακες. Πρόκειται για ημιεπεξεργασμένους λίθους μου τοποθετούνται δημιουργόντας πλεκτή κατασκευή. Η κατασκευή αυτη έχει τρείς στρώσεις. Δύο μέτωπα, ένα προς την εξωτερική πλευρά και ένα προς την εσωτερική που αποτελούνται απο τις σχιστόπλακες και ενδιάμεσα απο αυτές υπάρχει μία στρώση απο κονίαμα  με άμμο και μικρές πέτρες. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται λιθοκοτρογιώμοση.

• ΑΡΓΟΛΙΘΟΔΟΜΕΣ ΜΕ ΞΥΛΟΔΕΣΙΕΣ

Σε αυτού του είδους τις λιθοδομές δεν υπάρχει κονίαμα στο εσωτερικό της κατασκευής αλλά μόνο πέτρες. Οι ξυλοδεσίες συναντωνται ανά διαστήματα μέσα στη λιθοδομή ανάλογα με τον τρόπο κατασκευής ενώ χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση των τοιχοποιίών στην παραδοσιακή κατασκευή. Πρόκειται για ζεύγη ανθεκτικών ξύλινων δοκαριών στην έννοια του πάχους της τοιχοποιίας τα οποία τοποθετούνται σε διάφορες θέσεις καθ’ύψος και διατρέχουν τις εξωτερικές τοιχοποιίες σε όλο το μήκος τους. Τα ζεύγη αυτά συνδέονται μεταξύ τους με κάθετα ξύλα τις “κλάπες”.

Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται οριζόντια διαζώματα ξύλινων πλαισίων που περιζώνουν τα κτίσματα ενισχύοντας την συνεργασία τόσο των καθέτων τοιχών  όσο και των δύο παρειών κάθε τοίχου. Η τοποθέτηση τους είναι είτε εμφανής στα άκρα του πάχους της τοιχοποιίας , είτε εντός του πάχους για μεγαλύτερη προστασία.

 Ο σκοπός αυτών είναι η αποφυγή κατάρευσης απο σεισμό,αποτελούν δηλαδή στοιχείο αντισεισμικής ενίσχυσης της  κάθε κατασκευής.

• ΜΗ ΦΕΡΟΥΣΕΣ ΤΟΙΧΟΠΟΙΪΕΣ

Τα εσωτερικά διαχωριστικά στοιχεία των κατασκευών στον οικισμό που μελετάμε είναι είτε ξύλινα έιτε λίθινα είτε απο οπτές πλίνθους.

• ΤΣΑΤΜΑΔΟΤΟΙΧΟΣ

Τα συνήθη εσωτερικά διαχωριστικά που συναντήσαμε στον οικισμό και επιμερίζουν τον χώρο ειναι οι ξυλόπλεκτοι τοίχοι, πιο συγκεκριμένα τσατμαδότοιχοι. Αυτά είναι ελαφριές ξύλινες κατασκευές χωρίς φέρουσα ικανότητα που προστίθεται στο κτίσμα μετά την περάτωση του. Αποτελούνται απο έναν βασικό σκελετό και στοιχεία πλήρωσης και επικάλυψης. Ο σκελετός διαμορφώνεται απο κατακόρυφα ξύλινα στοιχεία ανά αποστάσεις και τα ίδια στοιχεία τοποθετημένα οριζόντια και πλάγια μεταξύ των κατακορύφων που απεχουν συνήθως 70-80 εκατοστά. Αυτός πληρώνεται με θραυσματα κεραμικά, μικρές πέτρες και λάσπη στα τριγωνικά διακενά.

• ΟΠΤΟΠΛΙΝΘΟΔΟΜΗ

Το κύριο δομικό στοιχείο είναι η οπτή πλίνθος η οποία μπορεί να είναι πλήρης ή με οπές. Το σύστημα δόμησης που ακολουθείται είναι το ισόδομο με χρήση συνδετικού κονιάματος. Χρησιμοποιείται σε σύγχρονες κατασκευές και μερικώς σε αναστηλώσεις παλαιοτέρων κτισμάτων. Συναντάται σε μικρό βαθμό στον οικισμό κυρίως σε  εσωτερικες τοιχοποιίες με μη φέρουσα ικανότητα.

• ΓΩΝΙΟΛΙΘΟΙ

Στις γωνίες των κτισμάτων χρησιμοποιούνται επιμελώς λαξευμένοι και ενίοτε ισομεγεθείς λίθοι, οι γωνιόλιθοι ή αλλιώς αγκωνάρια. Η λιθοεμπλοκή στην γωνία μπορεί να γίνει με διάφορους τυπους λιθοσωμάτων, δηλαδή με πέτρες είτε λαξευτές είτε ημιλάξευτες έιτε ισόδομες.

• ΦΑΛΤΣΟΓΩΝΙΑ

Πρόκειται περι απότμησης στην εξωτερική γωνία των πέτρινων τοίχων του ισογείου. Εκλαμβάνεται σαν μορφολογικό στοιχείο και είχε σκοπό την ομαλή διέλευση των πεζών και των ζώων σε σημεία με έντονη στενότητα του δρόμου.

• ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙΚΑΛΥΨΕΙΣ

• ΣΟΒΑΣ

Η σύσταση του σοβά πουπαραδοσιακά  χρησιμοποιούσαν στον οικισμό  ήταν με θαλασσινή άμμο και ασβέστη. Αυτό γινότσν σε δύο φάσεις. Πρώτα με ξύσιμο και μύστρισμα των αρμών και έπειτα με το άπλωμα της σαρδέλας, που αναφέρουμε παρακάτω.

Σχετικά με τους εσωτερικούς σοβάδες γίνονταν με τρία χέρια, σχεδόν με τον ιδιο τρόπο που γίνονται και σήμερα. Πρώτα το λάσπωμα γινόταν με καλά κοσκινισμένο χώμα το οποίο μάζευαν από τις πρώτες εξκαφές της οικοδομής. Ο ασβέστης δεν έμπαινε πάντοτε, δυνάμωναν όμως την λάσπη με άχυρο. Το τελευταίο χέρι ήταν με άμμο θαλασσινή και ασβέστη. Το συνολικό πάχος του σοβά ήταν περίπου 1,5 εκ.

• ΣΑΡΔΕΛΩΜΑ

Αφορά την τελική μορφή των εξωτερικών σοβάδων, ως επι το πλείστον σε αυτό το χωριό. Η προέλεθση του είναι κατασκευαστική.Γίνεται δηλαδή πρίν απο όλα για την στερέωση του λεπτού εξωτερικού σοβά, με δύο μόνο στρώσεις, πάνω στους αρμούς τησ λιθοδομής. Το σαρδέλωμα αποτελείται κυρίως απο θαλασσινή άμμο και ασβέστη.

Παρόλο που σε εμφάνιση είναι κάτι όμορφο, το όνομα του το οφείλει στις χαρακτηριστικές στενόμακρες λουρίδες που χαράζονται πάνω στον σοβά, με ειδικό εργαλείο και ξεχωριστή τέχνη.

Δύο είναι οι βασικές μορφές του,το απλό σαρδέλωμα,που σκεπάζει σαν πτυχωτό σεντόνι όλες τις επιφάνειες των εξωτερικών όψεων και ένα άλλο , παρόμοιο με το πρώτο, που αφήνει όμως μέσ του να φαίνονται εδώ και εκεί “κολυμπιτές” πέτρες. Άλλοτε με ακατάτακτα σχήματα και άλλοτε με γεωμετρικά,τα περισσότερα σχηματα να είναι ορθογώνια. Σε συνδιασμό λοιπόν με το σαρδέλωμα κυριαρχούν και αυτά με κατάλληλη διάταξη στην προσοψη μερικών κτηρίων.

Στο απλό και χαρακτηριστικό σαρδέλωμα οι λουρίδες είναι στενές , γύρω στα 3εκ. γυρτές η μία πάνω στην άλλη (σαν κλειστές γρίλιες) με ορατόπάχος στο κάτων μέρος 1,5-2 χιλιοστά.Απλώνονται σε όλο το πλάτος των σεντιριών με γραμμές οριζόντιες, που γίνονται όμως με το μάτι, ελεύθερα, χωρίς αλφάδι. Δουλειά που χρειαζόταν καλούς και επιδέξιους μάστορες για να πετύχει.Το εργαλείο κατασκευής του ήταν ένα ειδικό μυστρί , το ονομαζόμενο μαλάς, κοντίτερο και  με πιο πλατιά μύτη απο τα γνωστά μυστριά. Το σαρδέλωμα παίρνει απόλυτα ωραία μορφή μετά το άσπρισμα ( ή αλλιώς γαλάκτισμα) της πρόσοψης, γιατί τότε μπορούν και παίζουν πάνω του οι φωτοσκιάσεις.

 

• ΤΟΙΧΟΠΟΙΪΕΣ ΜΕ ΑΝΟΙΓΜΑΤΑ

Στις Στενιές συναντάνται μορφολογική ποικιλία στον τρόπο που διαμορφώνονται τα ανοίγματα. Η βασικη διαφορά είναι στον τρόπο γεφύρωσης των ανοιγμάτων για την μεταφορά των υπερκείμενων φορτίων της εκάστοτε τοιχοποιίας.Αυτά διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες:

• Ανοίγματα με ξύλινο πρέκι και μπαγδατόπιχες

Σε αυτη την κατηγορία υπάρχει μια ξύλινη οριζόντια γεφύρωση με κορμούς δέντρων και μπαγδατόπιχες. Οι κορμοί  δέντρων είναι μικρής διατομής και τοποθετούνται κατα μήκος της τοιχοποιίας στο σημείο της γεφύρωσης, ο ένας δίπλα στον άλλον,σε όλο το πάχος του λίθινου τοίχου δμιουργώντας το πρέκι. Οι κορμοί αυτοί συγκρατόνται μεταξύ τους απο κάτω με ξύλινα πιχάκια τις λεγόμενες μπαγδατόπιχες.

• Ανοίγματα με ανακουφιστικό τόξο

Μια πιο επιμελημένη μορφή  της οριζόντιας γεφύρωσης αποτελεί η ενίσχυση αυτής με υπερκείμενο ανακουφιστικό λίθινο τόξο. Η προσθήκη του τόξου πάνω απο την ξύλινη διαδοκίδωση συμβάλει στην ασφαλέστερη μεταφορά των υπερκέιμενων φορτίων και αποφεύγεται η υπερφόρτωση του ξύλινου πρεκιού στο μέσον του. Αυτή συχνά ενισχύεται απο μία ή δύο σειρές επάλληλων ανακουφιστικών πέτρινων τόξων. Ο μονόλιθος που διαμορφώνει το πρέκι έχει το σχήμα ημικυκλίου. Οι παραστάδες του ανοίγματος σχηματίζονται απο απλές πέτρες, ίδιες με αυτές της τοιχοποιίας και η ποδιά είναι εξ’ ολοκλήρου λίθινη.